عقد آریایی چیست و چگونه برگزار می‌شود؟

به گزارش فاواپرس، خبرگزاری فارس در گزارش جدیدی از رواج عقد آریایی در کشور و برگزاری آن در دفاتر ثبت ازدواج با وجود ممنوعیت قانونی آن انتقاد کرده و خواستار جلوگیری از آن شده است. اما عقد آریایی چیست و چگونه برگزار می‌شود؟

در گزارش خبرگزاری فارس آمده است:

طبق ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی، صیغه ازدواج یا نکاح تنها با دلالت صریح بر قصد ازدواج برقرار می‌شود. همچنین براساس بخشنامه شهریور سال ۹۸ کانون سردفتران ازدواج و طلاق هرگونه اجرای عقد آریایی ممنوع اعلام شده است، که در همین راستا علی مظفری رئیس این کانون طی مصاحبه‌های خود اعلام کرده است که عقد آریایی وجاهت قانونی و شرعی نداشته و با متخلفان امر برخورد می‌شود.

علیرغم قانون و بخشنامه فوق، براساس گزارشات مردمی در سامانه سوت‌زنی خبرگزاری فارس برخی دفترخانه‌های ازدواج با اجرای نمادین برنامه‌ای با حضور عروس و داماد، اشعاری را قرائت کرده و با ادعای احیای فرهنگ باستانی آن را تحت‌عنوان گواه‌گیری یا عقد آریایی تبلیغ می‌کنند.

شعری از مشیری، منبع عقد آریایی؟!

در همین راستا برای کسب اطلاعات بیشتر با یکی از گزارشگران ارتباط گرفتیم که وی ضمن اشاره به تبلیغات گسترده دفاتر مجری عقد آریایی اظهار کرد: برخی دفاتر ازدواج و طلاق پس از انجام عقد شرعی و قانونی با استناد به برخی اشعاری که ربطی به ایران باستان ندارد، گواه یا پیمانی از عروس و داماد می‌گیرند که از جانب عاقد انجام می‌شود.

وی به منبع پیمان‌نامه عقد آریایی اشاره کرد و گفت: فریدون مشیری در سال ۷۴ شعری به نام پیمان زندگی را سرود که ۱۰ سال بعد در کتابی به نام نوایی هماهنگ باران منتشر شد، به‌نحوی که همین شعر به‌عنوان منبعی برای احیای فرهنگ آریایی کشورمان در مراسمات ازدواج درنظر گرفته شده است، در حالی که هیچ ارتباطی با آداب و رسوم دوران باستان ایران ندارد و حتی مراسم ازدواج زرتشتیان هم شباهتی به این نوع عقد ندارد.

کلمه عربی در صیغه عقد آریایی

این گزارشگر به کلمه عربی موجود در گواه‌گیری مذکور تاکید کرد و ادامه داد: برخی از افراد که مایل به انجام عقد آریایی هستند، خود را از فرهنگ غنی ادبیات عرب و التقاط آن با زبان فارسی دور دانسته و تلاش می‌کنند تنها از ادبیات فارسی استفاده کنند، در حالی که کلمه وفا در جمله«وفادار تو خواهم بود» واقع در متن عقد آریایی ریشه عربی دارد.

برای کسب اطلاعات بیشتر به سراغ دو تا از مجموعه‌های عقد آریایی رفتیم تا با هزینه‌ها و نحوه‌ی اجرای آن آشنا شویم، در همین راستا یکی از دفاتر رسمی که برنامه عقد آریایی را در کرج برگزار می‌کند از هزینه ۵ الی ۱۰ میلیون تومانی برای کل این مراسم خبر داد.

همچنین با بررسی صفحات مجازی این مجموعه‌ها شاهد تبلیغات گسترده آن‌ها با عنوان رسمی برای برگزاری عقد آریایی در کنار ثبت رسمی ازدواج هستیم، به نحوی که فیلم اجرای برنامه خود را در اینستاگرام منتشر می‌کنند.

با توجه به آنچه مطرح شد، ممنوعیت اجرای عقد آریایی باید تحت رصد و رسیدگی دستگاه‌های نظارتی مربوطه قرار گرفته و از ترویج فرهنگ جعلی عقد آریایی در مقابل سنت دینی در حوزه ازدواج جلوگیری شود.

عقد آریایی چیست؟

عقد آریایی نوعی عقد صوری و تشریفاتی است که در سال های اخیر در میان زوج های ایرانی رواج پیدا کرده است. این عقد باعث محرم شدن زن و مرد به یکدیگر نمی شود و پیش از آن باید حتماً صیغه ی عقد رسمی و شرعی که به زبان عربی است خوانده شود تا عروس و داماد به یکدیگر محرم شوند. پس از آنکه نام عروس و داماد به صورت رسمی و قانونی در شناسنامه ی یکدیگر ثبت شد، می توان عقد آریایی را برگزار کرد.

عروس و دامادهایی که مایل به برگزاری عقد آریایی هستند پس از انجام عقد رسمی خود و ثبت اسامی در شناسنامه‌ ها، در منزل یا محضر یا تالار عروسی اقدام به جاری کردن عقد آریایی می‌کنند.

از آنجایی که اجرای عقد آریایی نیاز به عاقد رسمی ندارد و هر کس که به آئین و نحوه ی برگزاری عقد آریایی آشنا باشد می تواند این عقد را انجام دهد، در بسیاری از موارد، خطبه ی عقد آریایی توسط یکی از بزرگان فامیل خواه زن یا مرد خوانده می‌شود.

برخی دفاتر ازدواج و تالارهای عروسی که اقدام به برگزاری عقد آریایی می کنند برای انجام این مراسم هزینه ای دریافت نمی کنند و در صورت تمایل عروس و داماد پس از خوانده شدن خطبه عقد رسمی و شرعی، مراسم عقد آریایی را نیز برای آن ها برگزار می کنند. اما دفترخانه ها و تالارهایی هم هستند که بابت این مراسم هزینه ی جداگانه ای دریافت می کنند.

عقد آریایی چگونه برگزار می شود؟

محیط برگزاری عقد آریایی اندکی با عقد شرعی متفاوت است. عقد آریایی در محیطی آرام با نور کم، شمع آرایی شده و مه اندود برگزار می شود. برخلاف عقد شرعی که عروس و داماد در کنار یکدیگر می نشینند، در عقد آریایی عروس و داماد روبروی یکدیگر می ایستند و دستان یکدیگر را می گیرند و جملات جاری شده از زبان عاقد یا پیمان بان را تکرار می‌کنند که سوگندهایی از سوی عروس و داماد مبنی بر وفادار بودن آنها به زندگی مشترکشان هستند.

پس از آن پیمان بان شروع به خواندن خطبه عقد آریایی می کند که متنی طولانی است و با صدای بلند خوانده می شود. معمولاً جملاتی مانند دادن تعهد و وفاداری به همسر، مکرراً در متن عقد تکرار می‌شود. در این متن دعایی به زبان فارسی برای عروس و داماد نیز خوانده می شود.

در برخی موارد نیز در همان جایگاه عقد شرعی، سوگندنامه آریایی قرائت می‌شود، به طوری که بعد از جاری شدن صیغه عقد رسمی و محرم شدن زن و مرد به یکدیگر، متن عقد آریایی نیز خوانده می شود.

متن عقد آریایی چیست؟

سوگند داماد

در نزد انجمن (نام داماد برده می‌شود) آیا به طراوت بهاران سوگند یاد میکنی تا هماره آنچه بر خود روا می داری بر همسر خویش روا داری و آنچه بر خود نمی پسندی بر او نیز نپسندی ؟! برای او شوئی وفادار و برای فرزندانت پدری خردمند و راهگشا باشی ؟!

داماد می‌گوید : سوگند یاد می‌کنم.

سوگند عروس

در نزد انجمن (نام عروس برده می‌شود) آیا به سرسبزی و باروری تابستان سوگند یاد میکنی تا با همسر خویش مهربان و همدل باشی و غرور و احترام او را همواره به جای آوری ؟! نیاز او را نیاز خود و در بی نیازی و بی آزی همسازو همگام وی باشی ؟!

عروس می‌گوید : سوگند یاد می‌کنم.

سوگند دوباره داماد

در نزد انجمن (نام داماد برده می‌شود) آیا به رنگارنگی پائیز سوگند یاد می‌کنی تا هماره پشتیبان و یاور وی باشی در شادی‌ها، غم‌ها، دارا و ناداری‌ها، تندرستی و بیماری، منزلت بانوی خویش را در تنهائی و در میان انجمن چون گوهری یگانه پاس داری ؟!

داماد می گوید : سوگند یاد می‌کنم.

سوگند دوباره عروس

در نزد انجمن (نام عروس برده می‌شود) آیا به سپیدی وپاکی زمستان سوگند یاد می‌کنی که همواره اجاق گرمی بخش، بختتان را روشن و پر فروغ نگه داری و برای او همسری وفادار و برای فرزندانت مادری دلسوز و مهربان باشی؟! به خانه ات شادی و گرمی بخشیده و هر آنچه در توان داری را در آذین بندی و پاکی آن به کار گیری ؟!

عروس می‌گوید: سوگند یاد می‌کنم.

متن پیمان

سپس پیمان بان متن پیمان را که بخشی از شعری از فریدون مشیری است می خواند و داماد پس از او تکرار می کند:

به نام نامی یزدان

تو را من برگزیدم از میان این همه خوبان

برای زیستن با تو، میان این همه گواهان

بر لب آرم این سخن با تو، وفادار خواهم ماند

در هر لحظه، در هر جا، پذیرا می‌شوی آیا ؟

تو با من این چنین هستی که من با تو؟

پس از آن عروس بخش دیگری از این شعر را پس از پیمان بان تکرار می کند:

به نام نامی یزدان

پذیرا می‌شوم، مهر تو را از جان، هم اکنون

باز می گویم میان انجمن با تو، وفادار تو خواهم ماند

در هر لحظه، در هر جا برای زیستن با تو

تو هم با من چنان با مهر پیمان کن، که من با تو

در ادامه باقی شعر را عروس و داماد پس از پیمان بان همزمان با هم تکرار می کنند:

تو چون هم آشیان خواهی شد با من

تمام عمر خواهم بود یک جان در دو بدن با تو

بهشت عشق سازم خانه را

سرشار از مهرو نور و عطر و یاسمن با تو

گواهان این پیوند: همایون باد این پیمان

همایون باد این پیوند

گرامی باد این سوگند

همایون باد، همایون باد، همایون باد

پس از آن پیمان بان جمله زیر را بیان می کند:

شادباش ما و انجمن را پذیرا باشید

نیایش پیمان بان

پس از بسته شدن پیمان، پیمان بان نیایش زیر را می خواند:

به نام دادار نیک اندیش

پروردگار دانا و توانا، ای یزدان پاک، ای دگرگون ساز دلها و روشنی بخش چشم‌ها، ای به آئین گرداننده‌ی شبان و روزان، ای سامان بخش نابسامانی‌ها و ای زداینده‌ی پریشانی‌ها، ای هستی ده و هستی بخش

تو را سپاس می‌گوئیم که به این دو یار مهربان‌، مهر خویش ارزانی داشتی تا زندگی‌شان را با پیوند دست‌ها و دلهای‌شان آغاز نمایند.

ای آگاه‌ترین آگاهان

سختی‌ها، ناپاکی‌ها، ستیزها، رنج‌ها و شکنج‌های زمانه را از ایشان دور ساز و دروازه‌های نیکی، خوشبختی و به زیستی را به رویشان بگشای.

هر روزشان را چون امروز گرم و درخشان و شادمان ساز.

سفره‌ی زندگی‌شان را همواره گسترده و پر برکت بدار.

به آنان فرزندانی ببخش تا با نیکی در پندار، کردار و گفتار در بهبود خانواده و جهان خویش کوشا باشند. عشق و مهر این خانواده را به استواری دماوند، به لطافت گل‌ها و روشنائی خورشید، به زلالی دریاها، به طراوت باران، به نسیم بهاری، به سرسبزی جهان همواره استوار و پایدار بدار.

پروردگارا

جام عشق، احترام، دوستی، گذشت، پیروی، همدردی، همراهی، همسازی و مهرورزی را میان این دو یار نشکن و آن را همواره لبریز و جاوید نگه دار

پروردگارا

هر روزشان را روزی نو و شب‌هایشان را پر ستاره و چون مهتاب پائیزی درخشان ساز. طلوع هر بامداد زرین‌ت را به نگاه پر مهرشان ببخش تا با عشق خویش، گرما‌بخش وجود یکدیگر باشند. سال‌های زیستن‌شان را پایدار و وفاداری به همسر را در نهادشان جاوید و ابدی بدار.

پروردگارا

بخت‌شان را بلندای آبی رنگ آسمان، غرورشان را شکوه ستیغ‌های بی‌راه البرز، آرامش‌شان را به نرمی گندم‌زارهای دشت مغان و مهرشان به یکدیگر را به ژرفای دریای پارس همانند گردان تا در پرواز زندگی هم‌بال یکدیگر چون عقابان تیز پرواز زاگرس، پشتیبان و یکدل باشند و آشیان خویش را از دسترس بدخواهان دور نگه دارند.

پروردگارا

چونان فرمای تا شقایق‌های خود رویِ دشت‌های دور در هنگامه‌ی رقص با نسیم بهاران قصه‌گوی مهرشان باشند و گل‌های کوهی روئیده در کنار سنگ‌های تفته از آفتاب در چشم‌انداز جویبارهای زلال و لغزنده یاد آور پیمان و وفاداری‌شان به یکدیگر گردند.

پروردگارا

کین، ناسازگاری، دروغ و کج اندیشی و اهریمنی را از نهادشان دور ساز و مشعل مهر و راستی، همدلی و خرمی اهورائی را در دل‌هایشان بیفروز. باشد که چون نیاکام مهر آئین خویش ستایشگر تو باشند و نیکی‌ها، سپیدی‌ها، پاکی‌هاو زیبائی‌هایت را هماره به خاطر سپارند.

بهتر است سه بانوی حاضر در مراسم به عنوان نمادی از سپندارمذ (الهه مادر زمین)، آناهیتا (الهه آب و نعمت) و میترا (الهه پیمان دوستی و مهر) برای سابیدن قند و بر زبان راندن پیمان، در حالی که یکی کاسه عسل در دست، یکی حلقه‌ی داماد در دست و سومی حلقه عروس در دست دارد، در کنار عروس و داماد حضور داشته باشند و با پیمان‌بان همراهی کنند. پس از سوگند یاد کردن عروس و داماد جمله زیر را تک تک بر زبان می آورند:

گواهی می‌دهم پیمان بستن شما را.

آیا عقد آریایی در دفترخانه‌ها ممنوع است؟

فارس نوشت: طبق ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی صیغه ازدواج یا نکاح تنها با دلالت صریح بر قصد ازدواج برقرار می‌شود، همچنین براساس بخشنامه شهریور سال ۹۸ کانون سردفتران ازدواج و طلاق هرگونه اجرای عقد آریایی ممنوع اعلام شده است، که در همین راستا علی مظفری رئیس این کانون طی مصاحبه‌های خود اعلام کرده است که عقد آریایی وجاهت قانونی و شرعی نداشته و با متخلفان امر برخورد می‌شود.

عقد آریایی به تنهایی شرعی نیست

همان طور که گفته شد، عقد آریایی صرفا یک مراسم نمایشی است و علاوه بر اینکه شرعی نیست، هیچ اعتبار دیگری هم ندارد. عقد آریایی را معمولا بعد از جاری شدن خطبه عقد رسمی ازدواج، اجرا می‌کنند.

عقد آریایی تشریفاتی است

آقای حسین موسوی که سال‌هاست دفتر ازدواج دارد، درباره مراسم «عقد آریایی» می‌گوید: «درواقع هیچ محضر و دفترخانه‌ای نمی‌تواند صرف خوانده شدن جملات عقد آریایی، یک زن و مرد را به هم محرم اعلام کند یا عقدنامه صادر کند. ملاک و مبنای قانون و شرع همان خطبه عقدی است که به زبان عربی خوانده می‌شود. به همین خاطر عروس و داماد‌هایی که خواهان عقد آریایی هستند، اول برایشان خطبه عقد اجرا می‌شود، عقدنامه و شروط و باقی مسائل را امضا می‌کنند و وقتی همه کار‌ها تمام شد می‌گویند حالا در فضای دفترخانه و پای سفره عقد و مخصوصاً برای فیلم‌برداری برایمان عقد آریایی هم بخوانید!»

آقای حسینی با بیان اینکه خودش اصلاً به این ماجرا اعتقاد ندارد و برای کسی هم عقد آریایی نمی‌خواند می‌گوید: «خیلی از همکاران من این کار را انجام می‌دهند. چون یک تب و مد است و آن‌ها هم مشتری دچار به این تب را دارند. اما مسئله این است که این کار صرفاً یک کار بیهوده است. بود و نبودش تأثیری در اصل ازدواج و محرمیت ندارد. یک‌جور نشان دادن این موضوع به بقیه است که “من آدم متفاوتی هستم” حالا مهم نیست این تفاوت اصلاً اصل و ریشه‌ای دارد یا نه! این روز‌ها خود مراسم عقد و عروسی به تشریفات زائد زیادی مبتلا شده و عقد آریایی هم تشریفاتی است روی همه این تشریفات!»

عقد آریایی پر از تناقض

افراد زیادی در شبکه‌های اجتماعی به تناقض یک عقد آریایی در کنار عقد مرسوم و شرعی اشاره‌کرده‌اند و اغلب از طرفداران این مراسم شنیده‌اند که قانون آن‌ها را ملزم به عقد شرعی با قرائت خطبه عربی می‌کند. اما درواقع این تنها تناقض عقد آریایی نیست و اغلب خانواده‌ها، چون به خاطر پیروی از مد دنبال اجرای این مراسم هستند متوجه نیستند که در شروع زندگی مشترک یک زوج، چقدر تناقض به بار می‌آورند.

شاید آگهی که چند وقت پیش در فضای مجازی دست‌به‌دست شد نمونه بارزی از این تناقض شد. آگهی که «به مناسبت نیمه شعبان» در دفترخانه‌ای، عقد آریایی با تخفیف برگزار می‌کرد!

اغلب خانواده‌هایی که عقد آریایی برگزار می‌کنند، هنوز هم به خوش‌یمن بودن روز‌های مذهبی و اعیاد مذهبی برای اجرای مراسمشان پاییدند و اگر این هم نباشد یقیناً «مهریه» که سنتی دینی و اسلامی است را فاکتور نخواهند گرفت. حتی گاهی دیده شده

عروس و داماد‌ها تاریخ عقد یا عدد مهریه را با یک تاریخ میلادی هماهنگ می‌کنند!

از آن‌طرف خیلی‌ها معتقدند شکل اجرای این مراسم دقیقاً شبیه مراسم عقد ازدواج مسیحیان در کلیسا است. «پیمان بهابرگ» همان پدر روحانی است که مابین عروس و داماد قرار می‌گیرد. کتابی در دست دارد و جملاتی را از روی آن می‌خواند که عروس و داماد هم رو درروی هم آن را تکرار کنند و در پایان هم آن‌ها را زن و شوهر اعلام می‌کند.

سخن آخر

طبق نظر محققین، عقد آریایی، برخلاف عنوان آن، ریشه در فرهنگ ایران باستان نداشته و عقد جدیدی است که از اختراعات و دستاورد‌های انسان امروزی است. عقد آریایی به تنهایی نه شرعی است و نه قانونی، بلکه صرفا یک نمایش برای فیلمبرداری مراسم است و معمولا بعد از عقد رسمی انجام می‌شود. گا‌ها در متن عقد آریایی، اشعار شاعران معاصر مانند مشیری نیز دیده شده است.

در این مطلب متوجه شدیم که عقد آریایی چیست. اگر دوست دارید در مراسم خود ابتکاری ایجاد کنید، می‌توانید به جای عقد آریایی پیشنهادات دیگری را هم اجرا کنید. بسیاری از دفترداران و عاقد‌ها به سفارش خانواده‌ها، حاضر هستند در پایان جاری کردن خطبه عقد به زبان عربی، متن فارسی آن را هم برای عروس و داماد و حضار بخوانند. حتی بعضی‌ها در ابتکاری جدید قبل از شروع خطبه عقد، مراسم را با خواندن ابیاتی از حافظ و مولانا شروع می‌کنند تا فضای مراسم تغییر کند.

پرسش‌های متداول در مورد عقد آریایی