در این مقاله می‌توانید با مراحل تغییر جنسیت یا به عبارت بهتر تطبیق جنسیت، به ویژه در کشورمان ایران و شرایط قانونی آن آشنا شوید.
تغییر جنسیت فرآیندی شامل ارزیابی های روانپزشکی، روان درمانی، هورمون درمانی و در نهایت عمل جراحی است که برای تبدیل جنسیت افراد مبتلا به آشفتگی جنسیتی به جنسیت موردنظرشان صورت می گیرد.
نحوه و مراحل تغییر جنسیت
آشفتگی یا دیسفوریای جنسیتی
آشفتگی یا دیسفوریای جنسیتی (Gender Dysphoria) به احساس نارضایتی ناشی از عدم تطابق هویت جنسیتی فرد با جنسیت انتسابی هنگام تولد وی گفته می شود.
هویت جنسیتی به معنای برداشت شخصی فرد از خود به عنوان مرد یا زن است.
کسانی که میان هویت جنسی و جنسیت انتسابی هنگام تولدشان احساس تضاد می کنند به آشفتگی جنسیتی مبتلا هستند و به آن ها ترنس گفته می شود.
تفاوت در ظاهر، رفتار و علائق شخص نسبت به همجنسان خود، از علائم آشفتگی جنسیتی است. علائم در کودکان می تواند به شکل تمایل به لباس ها و اسباب بازی های مخصوص جنس مخالف باشد.
علت دقیق ایجاد آشفتگی جنسیتی روشن نیست. تکامل جنسیتی از فرآیندی پیچیده برخوردار است که عوامل زیادی در آن نقش دارند و بسیاری از این عوامل نیز هنوز شناخته شده نیستند.
هورمون درمانی
پس از انجام ارزیابی های روانپزشکی و تأیید ابتلای فرد به آشفتگی جنسیتی توسط کارشناسان، اولین اقدام برای تغییر جنسیت، هورمون درمانی است.
هورمون درمانی پایه ی تغییر جنسیت است و در افراد مبتلا به آشفتگی جنسیتی به منظور ایجاد خصوصیات جنسی همسو با هویت جنسیتی فرد از طریق تجویز هورمون های جنسی صورت می گیرد.
در این مرحله فرد تحت دو نوع هورمون درمانی قرار می گیرد: سرکوب هورمون های طبیعی فرد و تجویز هورمون های جنس مخالف جهت ایجاد خصوصیات جنسی مربوطه.
مثلاً مصرف آندروژن در زنان باعث رویش موهای صورت، یا مصرف استروژن و داروهای ضد آندروژن در مردان باعث ایجاد برخی خصوصیات زنانه می شود.
بسیاری از خصوصیات جنسی با هورمون درمانی قابل تغییر نیستند و برای ایجاد آن ها به انجام عمل جراحی نیاز است. مثلاً هورمون درمانی می تواند باعث رشد پستان شود اما نمی تواند پستان را از بین ببرد. با این حال، هورمون درمانی در ایجاد خصوصیات جنسی موثر است.
به همین دلیل هورمون درمانی تقریباً یک سال قبل از انجام عمل جراحی تغییر جنسیت که برگشت ناپذیر است صورت می گیرد و از فرد خواسته می شود تا در این یک سال در قالب جنسیت موردنظر خود زندگی کند، مثلاً اسم خود را تغییر دهد و سبک زندگی جنس مخالف را داشته باشد تا ببیند که با این تغییر چه شرایطی خواهد داشت و آیا مایل به ادامه ی درمان خواهد بود یا خیر، چرا که همانطور که گفته شد عمل جراحی تغییر جنسیت برگشت ناپذیر است.
خصوصیات جنسی که به راحتی برگشت پذیر هستند، با قطع هورمون درمانی (قبل از جراحی) باز می گردند.
هورمون درمانی هم مانند تمام مداخلات پزشکی با خطرات بالقوه ای به ویژه در دوزهای بالای مصرف همراه است، به همین دلیل باید تحت نظارت پزشک متخصص صورت گیرد.
مصرف بیش از حد هورمون ها بدون نظارت پزشک ممکن است منجر به بروز مشکلاتی همچون افزایش خطر ابتلا به سرطان، حمله قلبی ناشی از غلیظ شدن خون، لخته شدن خون و افزایش کلسترول شود.
عمل تغییر جنسیت
عمل تغییر جنسیت که خود شامل چندین جراحی است، اغلب آخرین مرحله در فرآیند تغییر جنسیت است.
عمل تغییر جنسیت جراحی سنگین و برگشت ناپذیری است که تصمیم به انجام آن در مراحل پایانی فرآیند تغییر جنسیت چندان ساده نیست و در بسیاری از موارد فرد پیش از جراحی تحت مشاوره قرار می گیرد تا آمادگی وی برای انجام عمل تغییر جنسیت تأیید شود.
عمل تغییر جنسیت از مرد به زن
در عمل تغییر جنسیت مرد به زن، ابتدا اندام های جنسی مردانه یعنی بیضه ها و آلت تناسلی برداشته می شود. در این مرحله، بخش هایی از اندام های جنسی مردانه باقی گذاشته می شود تا در آینده از آن ها برای ایجاد اندام های جنسی زنانه استفاده شود.
سپس، از تکنیک های جراحی پلاستیک برای ساخت اندام های جنسی خارجی و داخلی زنانه شامل واژن، لابیاها و کلیتوریس استفاده می شود. مثلاً از کیسه بیضه برای ساخت لب های اطراف واژن استفاده می شود و کلیتوریس نیز با استفاده از قسمت کوچکی از سر آلت تناسلی مردانه ایجاد می شود.
مجرای ادرار که وظیفه خارج کردن ادرار از مثانه را دارد نیز کوتاه تر می شود.
پس از آن، جراحی زنانه سازی سایر نواحی بدن شامل افزایش حجم پستان ها، جراحی صورت مانند تغییر فرم لب ها، چشم ها و بینی و تغییر صدا صورت می گیرد.
پس از انجام جراحی های تناسلی، بیمار تحت هورمون درمانی قرار می گیرد. این کار به تغییر ظاهر و افزایش حجم پستان ها کمک می کند.
عمل تغییر جنسیت مرد به زن مانند هر جراحی دیگری ممکن است با عوارضی همراه باشد. به همین دلیل فرد پیش از جراحی باید به طور کامل از عوارض احتمالی آن آگاه شود.
برخی عوارض احتمالی عمل تغییر جنسیت مرد به زن عبارتند از: باریک یا بسته شدن واژن جدید یا خروجی مجرای ادرار، پارگی بخیه ها و خونریزی و کاهش میل جنسی و ناتوانی در ارگاسم.
عمل تغییر جنسیت از زن به مرد
جراحی تغییر جنسیت از زن به مرد پیچیده تر بوده و به همین دلیل هم از هزینه ی بیشتری برخوردار است.
ابتدا پستان ها و اندام های دستگاه تولید مثل زنانه از جمله تخمدان ها و رحم برداشته می شود.
مرحله ی بعدی تغییر وضعیت کلیتوریس به آلت تناسلی مردانه است. فرد پیش از جراحی، تحت هورمون درمانی قرار می گیرد، تا با افزایش نسبی اندازه ی کلیتوریس از آن برای ساخت آلت تناسلی مردانه استفاده شود. در طی این جراحی، واژن نیز برداشته می شود. برای ساخت آلت تناسلی مردانه و کیسه بیضه ممکن است از پوست بافت دیگری استفاده شود. در برخی موارد از شیوه ی کاشت آلت تناسلی هم استفاده می شود.
طول مجرای ادرار نیز افزایش می یابد تا فرد پس از تغیییر جنسیت بتواند در حالت ایستاده نیز ادرار کند.
جراحی مردانه سازی سایر قسمت های بدن نیز عبارت است از جراحی صورت مانند عمل بینی و کاشت گونه و فک برای ایجاد صورت مردانه، عمل جراحی کاشت عضلات سینه ای مخصوص مردان، لیپوساکشن لگن و ران ها برای باریک تر کردن لگن (در خانم ها لگن پهن تر از آقایان است) و تغییر صدا.
برخی عوارض احتمالی عمل تغییر جنسیت زن به مرد عبارتند از: کاهش حس نوک سینه ها، اسکار در قفسه سینه، عفونت و خونریزی و کاهش میل جنسی و ناتوانی در ارگاسم.
مراحل تغییر جنسیت در ایران
تغییر جنسیت در ایران، بنا بر فتوای امام خمینی (ره) مجاز و با طی روند قانونی آن قابل انجام است.
در ایران افراد ترنس برای انجام عمل تغییر جنسیت می توانند دو مسیر را طی کنند.
مسیر اول:
- مراجعه به روانپزشک معتبر و دارای صلاحیت
- گذراندن دوران روان درمانی
- دریافت تأییدیه مبنی بر ترنس بودن از روانپزشک
- انجام آزمایش های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست
- مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست تغییر جنس
- ارجاع فرد تراجنسی از دادگاه به پزشکی قانونی برای تأییدیه مدارک پزشکی
- تأیید پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی
- دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنس
مسیر دوم:
- مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دادخواست تغییر جنس
- ارجاع فرد ترنس به پزشکی قانونی
- معرفی به یک روانپزشک معتبر از طرف پزشکی قانونی و گذراندن مراحل روان درمانی
- انجام آزمایش های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمینان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزومی نیست
- تأیید از طرف روانپزشک و ارجاع به پزشکی قانونی
- تأیید از طرف پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی
- دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنس
آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور نشان می دهد سالانه بیش از ۲۷۰ ایرانی تغییر جنسیت می دهند. طبق آمارهای سازمان پزشکی قانونی هر ساله به تعداد متقاضیان این عمل جراحی افزوده می شود. بر اساس آمارهای رسمی، از سال ۸۵ تا ۸۹ بیش از ۱،۳۶۶ نفر مجوز تغییر جنسیت در ایران را دریافت کردند که از میان آن ها ۵۶ درصد خواهان تغییر به جنس مؤنث بودند و ۴۴ درصد قصد داشتند با تغییر جنسیت مرد شوند.
باید توجه داشت که این آمارها مختص به ۱۰ سال پیش است که تابوها در مورد تغییر جنسیت در ایران بیشتر از امروز بود و بی تردید این آمار اکنون چندین برابر است.
