آموزش دریافت بیمه بیکاری؛ راهکارها و مدارک مورد نیاز ۱۴۰۲

فاواپرس: بیمه بیکاری یکی از حمایت‌های اجتماعی است که سازمان تامین اجتماعی بر اساس آن مکلف است با دریافت حق بیمه بیکاری مقرر به کارگران مشمول قانون بیمه که به طور غیر ارادی بیکار و از سوی ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی معرفی شده‌اند، مقرری بیمه بیکاری پرداخت کند.

بیمه بیکاری به کارگران مشمول قانون کار و تابع قانون تامین اجتماعی دارای کارفرما تعلق می‌گیرد و بر اساس آن کارفرما مکلف است ۳ درصد از مزد کارگر را به صندوق بیمه بیکاری واریز کند.بیمه بیکاری به دارندگان بیمه اختیاری یا خویش فرمایی تعلق نمی‌گیرد.

طبق قانون بیمه بیکاری، کسانی مستحق دریافت بیمه بیکاری هستند که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشند. بیمه شدگانی که به دلیل بروز حوادث قهریه و غیر مترقبه از قبیل سیل، زلزله جنگ، آتش‌سوزی و… بیکار شوند، می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند. همچنین بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی واحد مربوطه به تشخیص وزارتخانه ذیربط و تأیید شورای عالی کار، بیکار موقت‌ شناخته شوند، بیمه بیکاری دریافت خواهند کرد. اتباع خارجی، بازنشستگان و از کار افتادگان کلی، صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری از شمول مقررات این قانون مستثنی هستند.

چطور بیمه بیکاری بگیریم؟

تا پیش از شیوع کرونا مراحل ثبت درخواست بیمه بیکاری از طریق سامانه بیمه بیکاری وزارت کار صورت می‌گرفت ولی در دوران کرونا، سامانه جامع روابط کار از سوی وزارت کار به منظور ثبت درخواست متقاضیان بیمه بیکاری معرفی شد تا کسانی که از اثرات شیوع کرونا آسیب دیده‌ و بیکار شده بودند، از مقرری بیمه بیکاری بهره مند شوند.

روند ثبت درخواست و دریافت مقرری بیمه بیکاری به این نحو است که متقاضیان بیکار شده جهت بهره‌مندی از مزایای بیمه بیکاری ابتدا باید به دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنند تا علاوه بر احراز هویت، نام کاربری و گذر واژه برای ورود به سامانه دریافت کنند.

سپس از طریق سامانه جامع روابط کار به نشانی https://prkar.mcls.gov.ir/Login و وارد کردن نام کاربری و گذرواژه‌ای که از دفتر پیشخوان دریافت کرده‌اند به سامانه راه یافته و از گزینه پنجره واحد خدمات درخواست بیمه بیکاری را انتخاب و پس از تکمیل اطلاعات و تایید آن مدارک مورد نیاز را بارگذاری کنند.

متقاضیان دریافت مقرری بیمه بیکاری به منظور سهولت هرچه بیشتر در نحوه ثبت‌نام و پیگیری درخواست می‌توانند فایل PDF وزارت کار را مطالعه و طبق آن اقدام کنند.

بر اساس اعلام اداره کل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی هم اکنون شمار مقرری‌ بگیران بیمه بیکاری روند کاهشی را طی می‌کند به نحوی که در سال ۱۳۹۸ تعداد مقرری بگیران بیمه بیکاری ۲۲۶ هزار نفر بود که در سال ۱۳۹۹ به رقم ۲۰۰ هزار نفر و در سال ۱۴۰۰ به حدود ۱۸۶ هزار نفر رسید.

مطابق گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، تعداد مقرری بگیران بیمه بیکاری در سال ۱۳۹۹ روند افزایشی داشته و شیوع کرونا و تعطیلی موقت بسیاری از کارگاهها در این زمینه اثرگذار بوده است اما با فروکش کردن کرونا، رونق بسیاری از کسب و کارها و بازگشت افراد به کار، آمار مقرری بگیران بیمه بیکاری کاهش یافت به گونه‌ای که طبق اعلام معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم اکنون ۱۸۵ هزار نفر در کشور مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کنند که با توجه به بهبود فضای کسب و کار می‌توان گفت تعداد مقرری بگیران نسبت به سالهای قبل کمتر شده است.

بیکار به چه کسی گفته می‌شود؟

پیش از توضیح این‌ که بیمه بیکاری چیست و شرایط و مدارک لازم جهت دریافت این بیمه چیست؛نیاز داریم که بدانیم از نظر قانونی بیکار به چه کسی گفته می‌شود؟

بیمه‌شده‌ای که بدون میل و اراده خود بیکار شده، اما آماده به کار باشد را بیکار می‌نامند. بنابراین بیکاری از طریق ترک کار یا استعفا مشمول بیمه بیکاری نمی‌شود. اما سوال اصلی این است که چطور بیمه بیکاری بگیریم؟ اگر بیمه‌شده، «بیکار موقت» شناخته شود یا به دلایلی مانند سیل، زلزله و آتش‌سوزی بیکار شود، می‌تواند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کند. کارگران فصلی که در پایان فصل کار اخراج شده‌اند نیز مشمول این بیمه می‌شوند.

شرایط دریافت مقرری بیمه بیکاری

بیمه‌شدگان برای دریافت این بیمه باید از شرایط لازم برخوردار باشند؛ از جمله شرایط این است که شخص متقاضی قبل از اعلام خود به عنوان بیکار حداقل باید یک سال سابقه پرداخت حق بیمه در آخرین کارگاه را داشته باشد. فرد متقاضی حداکثر باید ظرف ۳۰ روز بیکاری خود را گزارش دهد تا پرونده او به جریان بیفتد و آمادگی خود را برای پذیرش شغل تخصصی و متناسب اعلام کند، مراجعه بعد از ۳۰ روز با ارائه عذر موجه و تشخیص هیات حل اختلاف تا سه ماه امکانپذیر است. نکته مهم این که مدت زمانی که فرد از بیمه بیکاری استفاده می‌کند جزو سوابق بیمه‌ای او محسوب می‌شود.

بر اساس ماده ۷ قانون بیمه بیکاری مدت زمان پرداخت مقرری به بیمه شدگان واجد شرایط به سابقه پرداخت حق بیمه در زمان اشتغال بستگی دارد و حداکثر زمان استفاده از آن برای مجردین ۳۶ ماه و برای متاهلین ۵۰ ماه است.

چنانچه بعد از پرداخت مقرری بیمه بیکاری مشخص شود که بیکاری فرد بیمه شده به اراده شخص او بوده یا اینکه بیمه شده بیکار اشتغال مجدد خود را اعلام نکرده و همچنان مقرری دریافت کند باید مبلغ مقرری و وجوه دریافتی را به سازمان تامین اجتماعی برگرداند.

افرادی که به طور موقت و غیر ارادی بیکار شده‌اند، موظفند مراتب بیکاری را اعلام و از طریق سامانه جامع روابط کار درخواست خود را به ثبت برسانند تا شعب سازمان تامین اجتماعی پس از دریافت تاییدیه، تمهیدات لازم جهت پرداخت مقرری بیمه فرد بیکار را به عمل آورند.

آن دسته از بیمه‌شدگان می‌توانند روی مستمری ماهانه این بیمه حساب باز کنند که شرایط زیر را دارا باشند:

• حتما به‌صورت غیر ارادی بیکار شده باشند.
• بازنشسته، مستمری بگیر یا از کار افتاده نباشند.
• پیش از بیکار شدن حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند.
• حداقل یک‌سال سابقه بیمه در آخرین کارگاه داشته باشند.
• تبعه کشورهای دیگر نباشند.
• یک سال قرارداد کار با پرداخت حق بیمه داشته باشند.
• بیمه‌شدگانی که به دلیل حوادثی مانند سیل، زلزله، آتش‌سوزی بیکار شدند نیاز به داشتن حداقل سابقه بیمه ندارند، مشمول این بیمه خواهند شد.
• افرادی که در زمره صاحبان حرفه و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری قرار می‌گیرند مشمول این بیمه نیستند.
• کارگران فصلی درصورتی‌که صرفا در میانه فصل کار اخراج شده و بیکاری آنها غیرارادی تشخیص داده شود مشمول دریافت مقرری این بیمه خواهند بود.
• افراد شاغل در کارهایی که ماهیت آن جنبه دائمی دارد و براساس قرارداد کار در مدت معینی مشغول کار بوده‌اند. با تشخیص واحدهای تعاون، کار و رفاه اجتماعی، درصورتی‌که در پایان قرارداد بیکار شوند و در آخرین کارگاه حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، مورد حمایت قرارگرفته و مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند شد.
• چنان‌چه بیمه‌شده‌ای حداکثر ظرف مدت ۲ ماه پس از طی دوران سربازی به محل کار خود بازگردد اما کارفرما از به‌کارگیری مجدد او خودداری کند، با احراز سایر شرایط می‌تواند از مقرری بیمه افراد بیکار استفاده کند.

مدارک لازم برای بیمه بیکاری

برای دریافت این بیمه در شرایط کرونا و غیر از آن متقاضی بیمه باید مدارک زیر را به‌صورت حضوری به اداره کار و تعاون ارایه دهد:

• اصل و کپی یک سال آخر قرارداد کار یا رای صادر شده
• عکس ۴*۳ جدید (۴ قطعه)
• اصل و کپی مدرک تحصیلی یا فنی
• اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه
• اصل و کپی کارت ملی
• اصل و کپی گواهی کار از شرکت
• اصل و کپی کارت پایان خدمت (فقط برای آقایان)
• کپی صفحه اول دفترچه بیمه
• معرفی‌نامه کارفرما

درخصوص گزینه آخر توضیح ضروری این‌که برای دریافت این بیمه، کارفرما باید در نامه‌ای به اداره کار مرکزی استان، دلیل بیکار شدن ناخواسته فرد را با درج زمان، به‌صورت مکتوب اعلام کند. تاریخ درج شده در این نامه باید یک روز پس از پایان قرارداد و آخرین روز ذکرشده در لیست بیمه باشد.

به‌عنوان مثال چنان‌چه شخص تا ۱۴۰۰/۰۳/۳۱ با کارفرما قرارداد دارد، باید در نامه قید شود از تاریخ ۱۴۰۰/۰۴/۰۱ آن مجموعه دیگر نیازی به حضور فرد مذکور ندارد.

مبلغ پرداختی بیمه بیکاری چگونه محاسبه می‌شود؟

میزان پرداخت مقرری بیمه بیکاری ۵۵ درصد متوسط حقوق و دستمزد بیمه‌شده است که براساس تعداد افراد تحت تکفل تا ۴ نفر و هر نفر ۱۰ درصد قابل افزایش است، مشروط بر آن‌که از حداقل دستمزد همان سال که توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود، کمتر و از ۸۰ درصد حقوق بیمه‌شده بیشتر نباشد. فردی که از مستمری ازکارافتادگی جزئی استفاده می‌کند همزمان می‌تواند از مقرری این بیمه نیز بهره‌مند شود.

بیمه بیکاری در چه صورتی قطع خواهد شد؟

• بیمه‌شده دوباره به کار اشتغال یابد.
• بیمه‌شده از قبول شغل مشابه پیشنهادشده خودداری کند.
• بیمه‌شده مستمری بازنشستگی دریافت کند یا دچار ازکارافتادگی کلی شود.
• مدت زمانی که بیمه به شخص تعلق می‌گیرد پایان یابد.
• بیمه‌شده فوت کند.
• بیمه‌شده بدون دلیل موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی خودداری کند.

بیمه بیکاری مشمول چه کسانی نمی‌شود؟

• اتباع خارجی
• بازنشستگان
• بیمه شده‌گان اختیاری
• از کار افتادگان کلی
• کارگران شاغل در کارگاه‌های خانوادگی

افراد تحت تکفل بیمه بیکاری چه کسانی هستند؟

• همسر
• فرزندان دختر مجرد که فاقد شغل و حرفه هستند.
• فرزندان پسر که کمتر از ۱۸ سال داشته باشند و فاقد شغل باشند.
• پدر و مادری که حداقل ۶۰ سال سن داشته باشند و پزشک تامین اجتماعی از کارافتادگی آنها تعیین کرده باشد و تحت تکفل فرد مشمول بیمه بیماری باشند.

سقف پرداخت بیمه بیکاری

مدت زمانی که فرد می‌تواند از این بیمه استفاده کند؛ به سابقه پرداخت حق بیمه و وضعیت تاهل بیمه‌شده بستگی دارد. این محدوده زمانی بین ۶ تا ۵۰ ماه متغیر است. سقف پرداخت بیمه بیکاری برای متاهلین ۵۰ و مجردین ۳۶ ماه تعیین می‌شود.

جدول مدت پرداخت بیمه ی بیکاری

در مورد جدول این بیمه چه می‌دانید؟ چه اطلاعاتی در جدول بیمه بیکاری درج می‌شود؟ در جدول حقوق این بیمه می‌توانید، مدت پرداخت بیمه بیکاری با توجه به سابقه پرداخت و وضعیت تاهل فرد، مشاهده کنید:

جدول مدت پرداخت بیمه ی بیکاری
سابقه پرداخت حق بیمه	بیمه‌شدگان مجرد	بیمه‌شدگان متاهل
از ۶ ماه تا ۲۴ ماه	۶ ماه	۱۲ ماه
از ۲۵ ماه تا ۱۲۰ ماه	۱۲ ماه	۱۸ ماه
از ۱۲۱ ماه تا ۱۸۰ ماه	۱۸ ماه	۲۶ ماه
از ۱۸۱ ماه تا ۲۴۰ ماه	۲۶ ماه	۳۶ ماه
۲۴۱ ماه به بالا	۳۶ ماه	۵۰ ماه

نکته ۱: بیمه‌شدگان بالای ۵۵ سال، واجد دریافت بیمه بیکاری هستند که حداقل ۱۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند.

نکته۲: محدوده زمانی مجاز برای دریافت بیمه بیکاری تا سن بازنشستگی فرد بیمه‌شده است.

نکته ۳: مدت استفاده از بیمه بیکاری هر سال افزایش دارد.

شرایط دریافت بیمه بیکاری ۱۴۰۲ + بررسی قانون جدید بیمه بیکاری تامین اجتماعی

شرایط این بیمه برای دریافت شامل موارد زیر است:

• با رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری، کارگران با ماهیت کار دائم فعالیت می‌کردند، دیگر برای دریافت بیمه بیکاری به نامه عدم نیاز ندارند.
• بیمه‌شده باید در دوره های کارآموزی و سوادآموزی شرکت نماید. این کلاس‌ها از طرف ادارات کار و امور اجتماعی و نهضت سوادآموزی برگزار می‌شود، شرکت نماید. او باید هر دو ماه یک بار ، گواهی حضور در این کلاس ها را به شعب تامین اجتماعی ارائه دهد.
• اگر قرارداد همکاری کارگر از نوع قرارداد کار موقت یا معین باشد، باید حداقل یک سال کاردر آخرین کارگاه به همراه پرداخت حق بیمه کار کرده باشد.
• بیکاری حداکثر ۳۰ روز پس از اخراج یا اعلام عدم نیاز توسط کارفرما به اداره کار گزارش شود. (در موراد خاص بیشتر از ۳۰ روز نیز امکان دارد و آن هم با تشخیص هیئت اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی محل تا ۳ ماه امکان پذیر خواهد بود.)
• مستمری بگیر، بازنشسته و یا از کار افتاده کلی نباشند.
• بیمه شده قبل از بیکاری حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد
• بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه شغل خود را از دست می‌دهند. این حوادث شامل سیل، جنگ، زلزله و آتش سوزی هستند. ( افرادی که به دلیل شیوع بیماری کرونا بیکار شده اند نیز مشمول این بند می شوند)

شرایط دریافت بیمه بیکاری ۱۴۰۲ بدون کارت خدمت 

شرایط دریافت این بیمه در سال ۱۴۰۲ بدون کارت خدمت شامل موارد زیر است:

• داشتن کارت پایان خدمت برای آقایان جهت دریافت مستمری این بیمه الزامی است. بیمه شده‌ سرباز درصورتی می‌تواند از بیمه بیکاری برخوردار شود که : الف) حداکثر ظرف دو ماه بعد از دوران سربازی به محل کار خود برگردد. ب) اگر کارفرما از اشتغال او ممانعت به عمل آورد، با احراز سایر شرایط می تواند از مزایای این بیمه استفاده نماید.
• مقرری این بیمه کارآمد و مفید از اولین روز بیکاری کارگر محاسبه شده و به او پرداخت می‌گردد.
• اگر کارگر بیمه شده استخدام شود، درصورتی مشمول بیمه خواهد بود که : در شغلی استخدام شود که میزان حقوق و مزایای آن از مقرری معین شده کمتر باشد. مابه التفاوت دریافتی نیز از صندوق این بیمه پرداخت خواهد شد.
• در کارگاه‌هایی که حداکثر ۵ کارگر مشغول هستند، پرداخت حق بیمه به اختیار و توافق بین کارفرما و کارگر مربوط است.
• کارگرانی که سوابق خدمت خود را بازخرید نمایند، مشمول این بیمه خواهند بود.

جمع‌بندی

قانون این بیمه امکان مناسبی است که طی دوران بیکاری هر فرد می‌تواند دست‌کم گوشه‌ای از هزینه‌های زندگی او و خانواده‌اش را تامین کند. از جمله مزایای بیمه بیکاری باید به این نکته اشاره کرد که تمام مدتی که مستمری مذکور به حساب یک فرد واریز می‌شود، برای او به‌‌عنوان سابقه خدمت منظور می‌شود؛ به این معنا که ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه کارگران به لحاظ بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت به حساب می‌آید. همچنین در صورت وجود نیاز به جذب نیرو، آن فرد در اولویت معرفی به واحدهای پذیرنده نیروی کار و اشتغال به کار جدید قرار می‌گیرد.

پرسش‌های متداول در مورد دریافت بیمه بیکاری