الزام داشتن اینماد برای دریافت درگاه پرداخت توسط کسبوکارهای آنلاین از ابتدای آذرماه با واکنش‌های شدیدی مواجه شد؛ از اعتراض‌های صنفی و صاحبان کسب وکارها و فعالان حوزه مجازی گرفته، تا نمایندگان و رئیس مجلس و وزارت اقتصاد.
۱۳ آذر، زرین‌پال به‌عنوان بزرگ‌ترین پرداختیار اعطاکننده‌ی درگاه پرداخت به کسبوکارها، در اقدامی اعتراضی نشان اینماد را از وب‌سایت خودش حذف کرد. این حرکت آغازی بر حذف اینماد در میان کسب و کارهای مجازی دیگر کشور شد و بیش از ۵۰ کسبوکار در توییتر از حذف اینماد از وب‌سایت‌شان خبر دادند. از جمله‌ی این کسبوکارها می‌توان به موارد اعلام شده در جدول زیر اشاره کرد:
|
تعدادی از کسب‌وکارهایی که اینماد را از وب‌سایت خود حذف کرده‌اند |
||
|---|---|---|
|
فیلیمو و آپارات |
دیوار | علی بابا |
|
نت برگ و تخفیفان |
ابر آروان | لحظه نگار |
|
تپسل |
تسکولو | یکتانت |
|
پی پینگ |
دفتر شما | مدیا اَد |
|
جابینجا |
جاباما | ویرگول |
|
ترجمیار |
مکتب خونه | نوین هاب |
|
اناردونی |
سنجاق | سازیتو |
|
ایوند |
جیبت | لندین |
حتی تا امروز (۱۵ دی) هم نمایش لوگوی اینماد در برخی وب‌سایت‌ها از جمله دیجی‌کالا و دیوار و کافه بازار، چندین بار با اختلال رو‌به‌رو شده است؛ اما این تنها مشکل اینماد نیست و گویا از نظر مالی نیز در سال گذشته کلاهبرداری‌های بزرگی توسط برخی سایت‌ها با وجود استفاده از اینماد رخ داده است.
به‌گفته‌ی مصطفی امیری، تنها در سال گذشته ۵۴ کسبوکار دارای اینماد هر کدام ۲ میلیارد تومان کلاهبرداری کرده‌اند. امیری می‌گوید در همکاری میان زرین‌پال و مجموعه‌ی «ترب» برای عرضه‌ی محصولات فروشنده‌های کوچک در ابعاد بزرگ‌تر، همیشه این مسئله وجود داشته که وب‌سایتی با داشتن اینماد اقدام به کلاهبرداری کرده و این موضوع به مرکز توسعه‌ی تجارت الکترونیکی گزارش شده اما این مرکز برخورد با کسبوکار را منوط به دستور قضایی عنوان کرده است.
امیری با تأکید بر اینکه این تعداد کسبوکار کلاهبردار اصلاً عجیب یا زیاد نیست؛ عنوان کرد مشکل آن‌جاست که مرکز توسعه‌ی تجارت برخورد یکسانی در زمان وقوع مشکل ندارد؛ گاهی برای مسائل ساده سریع اقدام به گرفتن نماد و بستن درگاه پرداخت کسبوکار می‌کند و در زمان دیگری هیچ عکس‌العملی نشان نمی‌دهد. او اشاره می‌کند که در زمان مشاهده‌ی وقوع جرم در وب‌سایت‌ها، زرین‌پال به خریداران اعلام می‌کند که حتماً در سایت نماد شکایتشان را ثبت کنند. شکایت‌ها علیه آن کسبوکار بالا می‌رود، ولی با این حال، گاهی برخوردی صورت نمی‌گیرد.
به گفته‌ی مدیرعامل زرین‌پال، آمار دقیقی از تعداد نمادهایی که سال گذشته صادر شده موجود نیست؛ اما به نظر می‌رسد تعدادشان ۶۰۰۰ مورد است. امیری ۱۹ آذر در مراسم رونمایی از اپلیکیشن زرین‌پلاس (امتیاز سابق)، به‌عنوان بازوی کاربرمحور زرین‌پال نیز گفته بود: تا امروز ۹۲ هزار نماد اعتماد اعطاء و ۳۰ هزار نماد منقضی شده، بیش از ۶۰ هزار نماد نیز فعال است. طبق گزارش مرکز توسعه‌ی تجارت الکترونیکی که نماد اعتماد اعطاء می‌کند، ۳۸ هزار مورد از کسبوکارهای دارای نماد، در زرین‌پال درگاه پرداخت دارند. در کل ۵۰ هزار کسبوکار از خدمات زرین‌پال استفاده می‌کنند.
روند شناسایی کسبوکارهای کلاهبردار در زرین‌پال
مصطفی امیری در مورد روند شناسایی کسبوکارهای کلاهبردار در زرین‌پال توضیح می‌دهد: این ۵۴ کسبوکار که به‌عنوان کلاهبردار کشف کرده‌ایم نزد ما درگاه پرداخت داشتند. طبیعتاً روی کل عملیات پرداخت آن‌ها نظارت نداریم؛ اما بخشی از عملیات و گردششان توسط ما انجام می‌شد. شخصی که نماد گرفته فقط بخشی از گردشش را نزد ما انجام می‌دهد و بقیه آن را ممکن است با دیگر سرویس‌دهندگان انجام دهد. طبق توضیحات او تمامی این کسبوکارها الگوی رفتاری مشابهی داشتند و همین باعث شناسایی آن‌ها شده است.
امیری با اشاره به اینکه این الگو اکنون دیگر به‌طور کامل در زرین‌پال شناسایی شده، تأکید می‌کند، در نهایت این الگوهای رفتاری مشخص به منبع تصمیم‌گیری آن‌ها تبدیل می‌شود و اعلام می‌کند: اصولاً کلاهبرداری نمی‌تواند شکل‌های متفاوتی داشته باشد. زمانی که شخص به ما می‌گوید من کالا را از ابتدا قرار است با تأخیر ارسال کنم یا قیمتش نسبت به ارائه‌دهندگان دیگر تا این حد رقابتی است، این موارد شک ما را برمی‌انگیزد. همکاری ما با ترب بر همین اساس برای شناسایی این الگوها با توجه به دیتا وجود دارد.
طبق اعلام او، مجموعه‌ی ترب به‌طور مستقیم با مرکز توسعه‌ی تجارت الکترونیکی در این مورد در ارتباط است؛ به‌علاوه هر دو مجموعه مستقلاً موارد مشکوک را به این مرکز و به پلیس فتا گزارش می‌کنند تا مورد بررسی قرار بگیرند اما متاسفأنه برخورد صحیحی صورت نمی‌گیرد.
چرا زرین‌پال وب‌سایت‌های کلاهبردار را شناسایی می‌کند؟
امیری با اشاره به اهمیّت شناسایی کسبوکارهای کلاهبرداری که از خدمات زرین‌پال استفاده می‌کنند، می‌گوید این مجموعه با توجه به مسئولیت مشخصی که در این حوزه برای خودش در جلوگیری از کلاهبرداری و ایجاد اعتماد در تجارت الکترونیکی کشور متصوّر است، اقدامات پیشگیرانه‌ی زیادی را انجام می‌دهد.
او اضافه می‌کند: ما طبیعتاً برای برخی منافع مالی گذرا، از اصولی که برای دوام کسب‌وکارمان در نظر داریم، کوتاه نمی‌آییم؛ چون قطعاً اگر این کسبوکارها کلاهبردار از آب در بیایند، برای برند زرین‌پال بد می‌شود و نمی‌تواند اعتماد مردم را جلب کند. اساساً اعتبار و اعتماد ما به واسطه‌ی فعالیّتی به دست می‌آید که خریداران می‌خواهند بدون نگرانی در فضای مجازی تجربه کنند. پس خود را موظف می‌دانیم که بیش از پیش روی این موضوع متمرکز شویم
او همچنین اضافه می‌کند که این کسبوکارهای کلاهبردار ممکن است از خدمات دیگر مجموعه‌های اعطاءکننده خدمات پرداخت مانند PSP-ها استفاده کنند و از آنجا که این شرکت‌ها چنین مسئولیتی را تنها معطوف به نماد می‌بینند، به هیچ عنوان نظارتی روی آن ندارند و به‌علاوه اهرم کنترلی هم برای آن ندارند.
امیری در این زمینه می‌گوید پرداختیار می‌تواند در صورت مشاهده‌ی تخلف، تسویه به کسبوکار را به تأخیر بیندازد اما PSP-ها این امکان را ندارند و ملزم‌اند که تنها درگاه را فعال نگاه دارند یا اینکه در کل مسدود کنند. وقتی که درگاه فعال باشد هم، نمی‌توانند جلوی تسویه را بگیرند و وجوه حداکثر ۵ صبح آتی به حساب شخص منتقل می‌شود.
امیری در پاسخ به پرسشی در مورد اینکه آیا زرین‌پال با شناسایی ۵۴ وب‌سایت کلاهبردار توانسته جلوی فعالیت آن‌ها را بگیرد یا خیر؛ می‌گوید تنها اقدامی که قادر به انجامش بوده و انجام هم داده، مسدود کردن درگاه خودش به روی کسبوکار متخلف بوده؛ اما آن شخص می‌تواند به‌راحتی از جای دیگر درگاه بگیرد و وجوهش را دریافت کند.
امیری اعلام می‌کند که پرونده‌های گزارش‌شده‌ی زرین‌پال در این موارد اکنون در پلیس فتا مفتوح و در حال بررسی است: ما اطلاعات این کلاهبرداری را به آن‌ها می‌دهیم و می‌گوییم درگاهشان را مسدود کردیم اما به‌هرصورت آن کسبوکار، خریدش را روی درگاه دیگری ادامه داده است.
با وجود الزام اینماد از ابتدای آذر ماه، آن‌طور که امیری می‌گوید دریافت درگاه پرداخت برای شروع کسبوکار که پیش‌تر روزانه حدود ۲۰۰۰ مورد بود و ماهانه به حدود ۶۰ هزار می‌رسید، اکنون به کمتر از یک دهم تنزل یافته. امیری اعلام می‌کند این روال در زرین‌پال حتی به یک بیستم کاهش پیدا کرده، یعنی شاید ۵۰ مورد در روز؛ این در حالی است که پیش از این الزام، در یک روز عادی معمولاً ۱۲۰۰ کسبوکار از زرین‌پال درگاه دریافت می‌کردند.
مدیرعامل زرین‌پال در مورد اینکه قطعاً تمام کسب‌وکارهایی که از پرداختیارها درگاه می‌گرفتند، کلاهبردار و متخلف نبوده‌اند؛ می‌گوید: اینکه متصور باشیم بیش از ۹۰ درصد خدمات پرداختیارها که قبل از این اعطاء می‌شد، مربوط به سایت‌های خلاف و غیر مجاز باشد، بی‌انصافی محض است و از واقعیت به دور. تا یک درصدی تخلف خیلی طبیعی است؛ اما اینکه در مجموع ۶۰ هزار نفری که می‌خواستند خدمات عرضه کنند، اکنون ۶۰۰۰ مورد می‌توانند، اصولاً یعنی ۵۴ هزار کسبوکار قلع و قمع شده‌اند.
او ادامه داد: تأکید می‌کنم که هیچ‌کسی مخالف وجود نماد و شناسنامه‌دار شدن و کیفیت‌سنجی کسبوکارها نیست، ما مخالف اجباری بودن نماد هستیم؛ مخالف اینکه این مرکز به مسائل کسبوکار ورود پیدا کند.
