تصویری از میدان مشق تهران در 100 سال پیش

سابقه زندگی در تهران به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد. تهران در گذشته از روستا‌های ری بوده و ری که در تقاطع محور‌های قم، خراسان، مازندران، قزوین، گیلان و ساوه واقع شده به سبب مرکزیّت مهم سیاسی، بازرگانی، اداری و مذهبی از قدیم مورد نظر بوده است.

تهران در آغاز روستایی نسبتاً بزرگ بود که میان شهر بزرگ و نام‌آور آن زمان، شهر ری و کوهپایه‌های البرز جای گرفته بود. نخستین بار نام آن در یادکرد زندگینامهٔ ابوعبدالله حافظ تهرانی (زاده ۱۸۴ خ) آمده‌است. پس از یورش مغولان به ری و ویرانی این شهر، تهران بیش از پیش رشد یافت و شماری از اهالی آوارهٔ ری را نیز در خود جای داد و مساحتش در این دوران به ۱۰۶ هکتار رسیده بود.

این منطقه در دوره سلسله صفوی به علت این‌که بقعه سید حمزه جد اعلای صفویه در نزدیکی حرم شاهزاده عبدالعظیم جای داشت و تهران نیز دارای باغ‌های خوش آب و هوا بود، مورد توجه قرار گرفت.

میدان مشق که محل آموزش، تمرین و سان و رژه نظامیان بود، در دوره فتحعلی شاه قاجار بنیاد گذاشته شد. این میدان در سال ۱۲۷۸ق به روزگار ناصالدین شاه توسط محمدخان سپهسالار توسعه یافت و دیواری با طاقنما‌های آجری بر گرد آن کشیدند. در این میدان شانزده هکتاری، همه روزه بین ساعت هشت تا ده صبح، تمرین و آموزش نظامی انجام می‌گرفت. با تشکیل بریگاد قزاق در ایران و برتری یافتن آنان بر دیگر بخش‌های نیروی نظامی، میدان مشتق به مرکز تشکیلات قزاق خانه تبدیل شد و ساختمان‌های بزرگ و متعدد به شیوه روسی در محوطه آن بر پا گردید، این میدان سردری کاشی کاری شده با نقش نظامیان عصر قاجار داشت.

تشکیلات قزاقخانه افزون بر قدرت نظامی، از نفوذ سیاسی هم برخوردار بود. در سال ۱۳۰۱ش بلدیه (شهرداری) تازه تاسیس شده، محل میدان مشق را به باغ و پارکی بزرگ تبدیل کرد که به “باغ ملی ” نامگذار شد. به جای سر در قدیم نیز سردری بلند و کاشی کاری شده جدید بر پا ساختند که هم چنان برجاست. در بخشی از زمین‌های میدان نیز تاسیسات جدیدی چون: موزه ایران باستان، وزارت امور خارجه، شهربانی، پستخانه و جز آن ایجاد شد. از رویداد‌های در خور توجه در این میدان: بر دار زدن میرزا رضای کرمانی قاتل ناصرالدین شاه و استفاده از میدان، به عنوان نخستین فرودگاه هواپیمائی بود که به ایران آورده شد.