پلیس فتا الزامات قانونی فعالیت صرافی‌ها را منتشر کرد. این نهاد سندی را تحت عنوان «الزامات انتظامی-سایبری تخصصی کارگزاران مبادله رمزارز» را منتشر کرده‌است. این الزامات از اولین خروجی‌های کارگروه ساماندهی تبادل رمزارزها است که براساس دستور مرکز ملی فضای مجازی در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۹۹ تشکیل شده‌است. این الزامات در ۱۳ صفحه تنظیم شده و مخاطب آن کارگزاری‌ها و صرافی‌هایی هستند که در حوزه رمزارزها فعالیت می‌کنند.
فاواپرس:محدودیت‌های جدید مانند تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز برای تراکنش‌های رمزارزی و محدودیت 25 میلیون تومانی درگاه پرداخت باعث افزایش نارضایتی شده است.
مشکلات تنظیم‌گری حوزه ارزهای دیجیتال کم نیست. اما در ابتدای سال، خبر پیاده‌سازی فرآیند خودتنظیم‌گری یا SRO از طریق تشکل‌های صنفی، موضوعی بود که تا حدی نگرانی‌های مربوط به تعطیلی یک‌شبه یا مشکلات پی‌درپی فعالیت در این حوزه را کاهش داد. با این حال الزامات و ابلاغ‌های گذشته نهادهای ناظر همچنان تاثیرگذارند.
از این الزام‌ها می‌توان به ممنوعیت تسویه 72 ساعتی وجوه کاربران صرافی‌ها اشاره کرد. الزامی که دلیل آن جلوگیری از کلاهبرداری و فیشینگ عنوان می‌شود اما به عقیده فعالان حوزه تبادل، این الزام کارایی کافی را نداشته و علاوه‌بر ایجاد تجربه کاربری بد که به ریزش کاربران و زیرزمینی شدن معاملات منجر می‌شود، موجب درگیر شدن ۹۹ درصد از بازار تنها برای جلوگیری از سواستفاده یک درصد افراد است.
محدودیت‌های مختلف مالی صرافی های رمزارز نظیر تاخیر تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز برای تراکنش‌های رمزارزی و محدودیت‌های ۲۵میلیون‌تومانی درگاه پرداخت باعث آسیب به تجربه کاربری و افزایش نارضایتی، کاهش تعداد تراکنش‌ها، آسیب به سکوهای داخلی، ایجاد بازار سیاه رمزارزی و افزایش کلاهبرداری و استفاده از صرافی های رمزارز نامعتبر شده است.
24 آذر 1401 پلیس فتا در ابلاغیه‌ای، صرافی های رمزارزی را از تسویه آنی تراکنش‌های رمزارزی منع و بر تسویه 72 ساعته تراکنش‌های صرافی های رمزارزی تاکید کرد.
سال گذشته پلیس فتای تهران و دادسرای ناحیه ۳۱ تهران، در جلسه‌ای به این نتیجه رسیدند که دستورالعملی مبنی‌بر مسدود کردن امکان برداشت رمزارز تا ۷۲ ساعت پس از واریز ریالی به حساب کاربری در پلتفرم‌های رمزارز را ابلاغ کنند. در این صورت برداشت ریالی کاربران باید تا ۷۲ ساعت نزد صرافی های ارزدیجیتال باقی بماند و بعد از سپری شدن این مدت زمان تسویه با کاربر انجام شود.
نارضایتی‌های کاربران از ممنوعیت تسویه ۷۲ ساعتی صرافی های ارزدیجیتال در هفته‌های گذشته افزایش یافته است. اما برخلاف مشکلات گذشته که انگشت اتهام معمولا به سوی پلتفرم‌های معاملاتی بود، این بار به نظر می‌رسد پلیس فتا مسئولیت را برعهده گرفته است. براساس نامه منتشر شده به تاریخ ۲۴ آذر ۱۴۰۱ پلیس فتا برای جلوگیری از کلاهبرداری و فیشینگ، صرافی‌ها را ملزم به عدم تسویه ۷۲ ساعتی وجوه کاربران کرده است.
هرچند پیاده‌سازی این الزام برای کسانی که اولین برداشت خود را ثبت می‌کنند روندی مرسوم در صرافی‌ها بود اما نگرانی‌ها جایی افزایش یافت که کاربران با سابقه صرافی‌ها هم با پیغام تاخیر مواجه شدند. همین موضوع باعث شکل‌گیری ذهنیت‌هایی در مورد مشکل نقدینگی صرافی‌ها شد که در نهایت با پاسخ مدیران عامل صرافی‌ها دلیل عدم تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز، پلیس فتا اعلام شد.
سیده مهکامه شریف‌زاد، رییس کارگروه تبادل انجمن بلاک‌چین در این مورد گفت: این موضوع از ابتدای فرایند شکل‌گیری در کارگروه تبادل انجمن و فعالان تبادل انجمن بررسی شد و به شدت مورد مخالفت قرار گرفت. ماهیت وجود چنین الزامی از نظر اجرایی و عملیاتی بسیار اشتباه است و محدودیت‌های فتا موجب خلق چنین الزاماتی شده است. اگر به هر دلیل نقصی در رسیدگی به پرونده‌های حوزه تبادل در فتا وجود دارد، نباید این نقصان را به ایجاد محدودیت برای کسب‌وکارهای تبادلی تبدیل کرد و ارائه خدمات در این حوزه را با مشکل مواجه کرد. برای حل این موارد در حال برگزاری جلسات مشترکی در فتا هستیم تا مسیر صحیح رسیدگی و نظارت ایجاد و چالش‌های فتا نیز برطرف شود.
این نهاد، دلیل ایجاد محدودیت ذکرشده را جلوگیری از کلاهبرداری، پولشویی و سوءاستفاده‌های مالی اعلام کرده و دستور اکید داده است تا تمامی تسویه‌های رمزارزی کاربران پس از ۷۲ ساعت انجام شود. این موضوع باعث چالش‌های مختلف برای کاربران و صرافی های رمزارزی شده است.
از جمله چالش‌ها و مشکلات پیش آمده با اجرایی شدن این ابلاغیه می‌توان به کاهش جذابیت صرافی های رمزارزی داخلی برای کاربران، استفاده از صرافی های رمزارزی خارجی ناشناخته و خطر از بین رفتن سرمایه اشاره کرد.
صرافی رمزاری تترلند نیز که از صرافی های معتبر داخلی است با ابزار این نکته در وبسایت خود که در این محدودیت نقشی ندارد اعلام کرد که از این پس به قانون وضع شده پایبند است.
موج نارضایتی کاربران
احسان شاکری‌پور، مدیر فنی تترلند در ابتدا گفت: تترلند از گذشته با تحقیق و بررسی روش‌های علمی جلوگیری از Fraud و پولشویی و بنچمارک‌کردن پیشروهای جهانی این صنعت، راهکارهای فنی پیچیده‌ای برای جلوگیری از تخلفات مالی در سرویس‌های خود پیاده‌سازی کرده بود.
او افزود: الگوریتم‌های رفتار‌سنجی ما با روش‌های معتبر علمی که به‌دلیل آگاه‌نشدن کلاهبرداران از سازوکار آنها از شرحشان پرهیز می‌کنیم، با بررسی تمامی فعالیت‌های کاربر، رفتارهای مشکوک را شناسایی و به‌صورت خودکار یا با فلگ‌گذاری برای کارشناس مرتبط، از خروج ارز از سیستم بدون تأیید جلوگیری می‌کنند. این راهکارها از یک سو تا حد زیادی در روی‌آوردن کلاهبرداران به انتخاب تترلند برای رسیدن به اهداف خود مؤثر بوده است و از سوی دیگر موجب نارضایتی کاربران واقعی نشده است.
شاکری‌پور در انتها خاطر نشان کرد: بااین‌حال، از زمانی‌که ابلاغیه‌های گاه‌و‌بی‌گاه مراجع مختلف ما را به دست‌کاری و تغییر الگوریتم‌های مقابله پولشویی خود مجبور کرده است، موج زیادی از نارضایتی کاربران را به‌دنبال داشته و در‌مقابل، به‌نظر نمی آيد تأثیر جدی بر جلوگیری از تخلفات کلاهبرداران گذاشته باشد.
محدودیت تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز
افزایش مشکلات اقتصادی و نبود اطلاع‌رسانی درست، از جمله زمینه‌های افزایش کلاهبرداری و فیشینگ است که امروزه حوزه پرداخت‌های الکترونیکی را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده‌است. با این حال نپرداختن به زمینه‌های این مشکلات و اعمال محدودیت باعث شده تا افراد سودجو روش‌های کلاهبرداری خود را به روز کرده و همچنان حوزه پرداخت الکترونیکی کشور قربانی میدهد.
می‌توان گفت صرافی تترلند اولین کسبوکاری بود که به این موضوع و نگرانی‌های کاربران واکنش نشان داد. مهدی محمدلو، مدیر اجرایی تترلند می‌گوید: این روند نمی‌تواند راه‌حلی صحیح و ماندگار برای بررسی پرونده‌ها باشد و این الزام باعث شده تترلند و اکثر صرافی های مشابه متضرر شوند. این روند باعث بی‌اعتمادی سرمایه‌گذارانی می‌شود که فعالیتی شفاف دارند. همچنین تاکنون با افرادی که حساب‌های خود را به منظور کسب سود بیشتر اجاره داده‌اند، برخورد نشده است و کلاهبرداران در حال سواستفاده هستند که در این میان بیشترین ضرر را صرافی‌ها متحمل شده‌اند.
همچنین عیسی کشاورز، مدیرعامل صرافی یوبیتکس می‌گوید:فضای حوزه پرداخت‌های الکترونیکی در همه جا خالی از کلاهبرداری و سواستفاده‌‌های احتمالی نیست. به همین دلیل باید با رصد و پایش از اقدامات پیش‌گیرانه استفاده کرد. حجم کلاهبرداری به نسبت مزیت‌های حوزه پرداخت‌های الکترونیکی ناچیز است و نمی‌تواند مبنای بستن پلتفرم‌ها و سلب اعتماد کاربران باشد.
امیرحسین راد، مدیرعامل نوبیتکس در مورد عدم تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز گفت: بخش عمده این محدودیت‌ها در تعامل و با دستورالعمل‌های رگولاتور اعمال شده و به مرور هدفمندتر شده و می‌توان این محدودیت‌ها را هدفمندتر نیز کرد تا کاربرانی که احتمال فیشینگ کمتری دارند، با محدودیت مواجه نشوند. اما از علت و منشا اصلی فیشینگ و پولشویی که لینک‌های مخرب، اپلیکیشن‌هایی با هدف فیشینگ و مسیرهایی که موجب سرقت اطلاعات بانکی و وجوه افراد می‌شود، نباید غافل شد.
صالح خواجه‌دلویی، مدیرعامل هیت‌وبیت معتقد است: الزام تعیین شده در راستای کنترل فیشینگ است. این در حالی است که رمز پویا با ساختاری عریض و طویل از طرف بانک مرکزی برای مقابله با همین موضوع فیشینگ ارائه شد. اما کماکان فیشینگ وجود دارد. پس این قبیل اقدامات نتوانسته به درستی موضوعاتی مانند فیشینگ را کنترل کند.
اولین مواجه کاربران با پلتفرم‌های معاملاتی رمزارزی شامل محدودیت‌های بسیاری می‌شود که با احراز هویت و نداشتن رفتار مشکوک، رفته رفته این محدودیت‌ها از طرف صرافی کاهش پیدا می‌کند. محدودیت‌هایی از جنس اعتبارسنجی که به صرافی کمک می‌کند ریسک کلاهبرداری را کاهش دهند. با این حال منتشر شدن نامه الزام عدم تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز نشان میدهد این الزام در پایان سال ۱۴۰۱ به صرافی‌ها ابلاغ شده است اما در هفته‌های گذشته درحال اعمال به صورت گسترده است.
مهسا پسرک‌لو، سرپرست خدمات کاربران تترلند می‌گوید: براساس شیوه‌نامه جدید پلیس فتا، هر تراکنش باید بعد از ۷۲ ساعت تسویه شود. با این حال این مسئله را نهادهای تصمیم‌گیرنده اطلاع‌رسانی نکرده‌اند و همین موضوع باعث سردرگمی و نارضایتی کاربران شده است. تترلند موظف است قوانین جدید را اجرایی کند و تلاش می‌کنیم به بهترین شکل ممکن اطلاع‌رسانی را انجام دهیم.
«از ابلاغ تا پیاده‌سازی مدت زمانی لازم است که بسته به شرایط هر کسب‌وکار و الزامات این پیاده‌سازی‌ها می‌تواند بازه‌های زمانی متفاوتی را در بر گیرد.» خاجه‌دلویی،مدیرعامل هیت‌وبیت، با بیان این مورد در ادامه گفت: در هیت‌وبیت الزامات به موقع پیاده‌سازی شد. اما این ابلاغ به صورت شفاهی چند ماه قبل از تاریخ نامه، به پرداخت‌یارها ابلاغ شده بود که بعد از مشخص شدن مرجع ابلاغ کنند (پلیس فتا) صرافی‌ها اقدام به پیاده‌سازی و رعایت این موضوع کردند.
اما علاوه‌بر نبود اطلاع‌رسانی و ایرادهای وارد شده به نحوه ابلاغ، کشاورز،مدیرعامل صرافی یوبیتکس، معتقد است: عدم تسویه ۷۲ ساعت در یوبیتکس رعایت می‌شود اما معلوم نیست تا چه میزان چاره کار باشد. با این حال می‌تواند به پلیس فتا برای مدیریت کلاهبرداریها و سواستفاده‌ها کمک کند. در مورد عدم تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز، مشکل نبود وحدت رویه وجود دارد. به این صورت که برخی از صرافی‌ها این الزام را رعایت می‌کنند در حالی که برخی دیگر رعایت نمی‌کنند. در این حالت کاربران نگرانی خود را از تفاوت زمان تسویه در صرافی های مختلف را به پلتفرم‌ها منتقل می‌کنند.
همچنین مهکامه شریف‌زاد گفت: موضوعی که باید از زاویه دیگر به آن در این خصوص توجه کرد، این است که ایجاد این فشار به کسب‌وکارهای تبادل، کم کاری و کاهش شدید کیفیت خدمات به مشتریان کریپتو را در کشور افزایش میدهد و این کاهش کیفیت، به زودی مشتریان را به پلتفرم‌های خارجی با زمان تسویه کوتاه سوق میدهد. اعمال این فشارها به کسب‌وکار و کاربر به واسطه ایجاد امنیت و چالش نظارتی، با توجه به اجرای غیرکارشناسی، امکان دست درازی‌های زیادی را به اموال کاربران وارد می‌کند که نتیجه آن نه تنها حفظ مال و سرمایه مردم نیست، بلکه سوق دادن آنها به مسیرهای اشتباه‌تری است. البته متاسفانه اجرای همین روال هم به درستی توسط نهاد مرتبط (فتا) انجام نمی‌شود و بعضا در مسدودسازی حساب‌ها به صورت سلیقه‌ای رفتار می‌گردد.
راد، مدیرعامل نوبیتکس، می‌گوید: کلاهبرداران با عناوین و روش‌هایی همچون کاریابی، مشارکت در خرید و فروش، آگهی‌های کاریابی و کسب درآمد برای استفاده از کارت بانکی افراد به بهانه سقف خرید روزانه، نسبت به فریب افراد اقدام می‌کنند. کاربران فریبخورده با دریافت مدارک جعلی فرد واریزکننده در دام افراد هکر و کلاهبردار گرفتار می‌شوند، زیرا امکان بررسی و صحت‌سنجی مدارک احراز هویت را ندارند و صرفا با عکس‌های ارسالی توسط کلاهبردار فریب می‌خورند. شناسایی لینک‌های مخرب و اپلیکیشن‌های هک و فیشینگ از دایره اختیارات پلتفرم‌های تبادل رمزارز خارج است و در حوزه اختیارات پلیس فتا و دستگاه قضایی است. نوبیتکس در تعامل مستقیم با پلتفرم‌های مرتبط با ثبت آگاهی و با بررسی موارد یادشده، تلاش می‌کند تا حد امکان از ثبت آگاهی‌هایی با هدف و مضمون فیشینگ جلوگیری شود.
بستن درگاه پرداخت در صورت پایبند نبودن به تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز
الزام نهادهای ناظر برای کسب‌وکارها موضوعی است که می‌تواند رعایت نکردن آنها عواقب جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. در همین روزهای اخیر، صحبت‌های زیادی در مورد جبران خسارت توسط صرافی‌ها یا تهدید به بسته شدن درگاه پرداخت در صورت رعایت نکردن الزام عدم تسویه ۷۲ ساعتی، شده است.
مدیرعامل صرافی یوبیتکس در این مورد گفت: در صورت رعایت نشدن الزام عدم تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز، صرافی‌ها ملزم به جبران خسارت می‌شوند در صورتی که کاربران فرایند احراز هویت را انجام داده‌اند. به همین دلیل بهتر است با انجام گفتگو به رویه‌هایی برای مدیریت بهتر نگرانی‌ها و حمایت از کسب‌وکارهای داخلی برسیم. یوبیتکس هم از بسته شدن درگاه پرداخت و دیگر مشکلات مصون نبوده است. بستن درگاه پرداخت حکم سنگینی است که می‌تواند مانند دادن حکم اعدام برای هر جرمی باشد.
همچنین مدیرعامل هیت‌وبیت معتقد است: در صورت رعایت نکردن الزام از سمت نهادهای قضایی، صرافی متهم می‌شود. همچنین محدودیت‌های درگاه پرداخت هم وجود دارد.
با این حال رییس کارگروه تبادل انجمن بلاک‌چین نظر متفاوتی دارد. به گفته او: ابلاغ این مورد به صورت رسمی برای سامانه‌های تبادل کشور ارسال نشده و صرفا در حال حاضر یک قانون شفاهی است، فعلا نمی‌توان عواقبی برای آن تعریف نمود مگر آنکه توسط پلیس فتا رسما ابلاغ گردد.
رویکردی خلاف پیام‌رسان‌های داخلی برای پلتفرم‌های رمزارزی
افزایش فشارها با اعمال محدودیت برای صرافی های داخلی در حالی اتفاق می‌افتد که این نهادهای مالی توانسته‌اند بخش قابل توجهی از نیاز کاربران ایرانی به خدمات رمزارز را پوشش دهند. اما برخلاف دیگر پلتفرم‌های داخلی، با رویکرد محدودیت در ازای حمایت مواجه شده‌اند.
کشاورز در این مورد گفت: دولت در زمینه شبکه‌های اجتماعی درحال جلوگیری از استفاده پلتفرم‌های خارجی برای حمایت از پلتفرم‌های داخلی است. اما در زمینه صرافی‌ها موضوع متفاوت است و تلاش‌ها برای حذف و نابودی پلفترم‌های داخلی که توانسته‌اند اعتبار و کاربر را تابع قوانین جمهوری اسلامی بدست آورند، است و نتیجه این اقدامات، سرمایه‌ها و کاربران هستند به سمت پلتفرم‌های خارجی سوق پیدا می‌کنند. تا قبل از پلتفرم‌های داخلی اطلاعات محدودی از فعالیت‌های این حوزه وجود داشت که با گسترش استفاده از پلتفرم‌های داخلی اطلاعات بیشتری در اختیار قرار گرفته است.
همچنین فعالان راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهند. راد علاوه‌بر اشاره به نارضایتی جمعیت بزرگی از کاربران سالم در قبال محدودیت تسویه حساب 72 ساعته صرافی های رمزارز گفت: این محدودیت لزوما راهکار مناسبی برای پیشگیری از جرایم مرتبط با فیشینگ نیست. همچنین اجبار پلتفرم‌ها به جبران خسارت اینگونه پرونده‌ها و عدم برخورد با متهم اصلی، زمینه را برای تبانی و کلاهبرداری فراهم می‌کند.
راهکارهای زیر به‌عنوان راه‌حل‌هایی برای پیشگیری از کلاهبرداری و سوءاستفاده از حساب کاربری افراد با مقاصد فیشینگ ارائه می‌شود:
- شناسایی فوری جدیدترین راه‌های کلاهبرداران برای فریب افراد، به‌منظور بستن این راه‌ها از سوی پلیس فتا و دستگاه قضایی.
- اطلاع‌رسانی و آموزش مداوم و گسترده مردم در رابطه با شیوه‌های کلاهبرداری و فیشینگ، به‌منظور پیشگیری از وقوع جرم از مبداء.
- مقابله پلیس و دستگاه قضایی با منشاء اصلی وقوع جرم که در موارد زیادی آگهی‌های درج‌شده در پلتفرم‌های تبلیغات است.
مهدی مسعودی‌فر، مدیریت مالی تترلند می‌گوید: مدل کسبوکاری تترلند و بسیاری از سکوهای رمزارزی داخل کشور براساس کارمزد از تراکنش و مبادلات است. با ایجاد این نوع محدودیت‌های مالی نظیر زمان تسویه رمزارزی و محدودیت‌های ۲۵ میلیون تومانی درگاه پرداخت که تنها باعث کاهش تعداد تراکنش‌ها می‌شود، لطمه بزرگی به سکوهای داخلی وارد و تنها باعث ایجاد بازار سیاه رمزارزی می‌شود که محل بسیاری از کلاهبرداریها است.