شاید بسیاری از ما در خصوص انجام فعالیت‌های متقلبانه با استفاده از ابزارهای بانکی و پرداخت شنیده باشیم. این فعالیت‌ها علاوه بر تحمیل زیان‌های مالی به شهروندان منجر به خدشه‌دار شدن اعتبار نظام بانکی نیز می‌شود. شناسایی به هنگام این فعالیت‌ها و اقدام مناسب و سریع در قبال آنها نیازمند ایجاد قابلیت مدیریت عملیات مشکوک، تعامل و به اشتراک‌گذاری گسترده اطلاعات میان نهادهای درون‌بخشی و برون‌بخشی و طراحی فرایندها و دستورالعمل‌های رسیدگی به انواع سناریوهای متقلبانه یا مجرمانه است.
حالا شنیده‌ها حاکی از آن است که بانک مرکزی با محوریت معاونت‌های فناوری‌های نوین، ایجاد «مرکز واکنش سریع به عملیات مشکوک» را در دستور کار خود قرار داده است. گفته می‌شود هدف از راه‌اندازی این مرکز، بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های موجود درون‌بخشی، تسهیل‌گری فرایند تشخیص و به اشتراک گذاری اطلاعات عملیات مشکوک در نظام بانکی کشور بوده که با هماهنگی نهادهای برون‌بخشی، فرایند رسیدگی به‌هنگام و اثربخش به فعالیت‌های متقلبانه یا مجرمانه در نظام بانکی را ساده کند.
در همین راستا، بانک‌ها و موسسات اعتباری باید قابلیت مدیریت مخاطرات تقلب و سواستفاده از ابزارهای بانکی را ایجاد کنند که بتواند تمامی فرایندها، کارکنان و سامانه‌های کنترلی را در بر گیرد و همچنین امکان شناسایی، ارزیابی و کنترل مخاطرات انواع کلاهبرداری‌ها و موارد سواستفاده از ابزارهای بانکی در فعالیت‌های مجرمانه و غیرمجاز را نیز فراهم کند.
به همین خاطر گفته شده که برای مدیریت مخاطرات تقلب و سواستفاده از ابزارهای بانکی باید سامانه‌ای راه‌اندازی شود که تمامی خدمات بانکداری و پرداخت الکترونیکی بانک یا موسسه اعتباری را شامل و به عنوان بخشی از فرایندهای بازرسی داخلی بانک یا موسسه، گنجانده شود.
این سامانه برای اینکه بتواند به درستی فعالیت‌های مشکوک و متقلبانه و همینطور سواستفاده‌هایی که از سامانه‌های بانکداری و پرداخت الکترونیکی می‌شود را شناسایی کند باید حتما بررسی یک سری فرایندها را مدنظرش قرار دهد. برای مثال الگوی رفتاری نامتعارف کارمندان، مشتریان، خودپردازها و حتی واسط‌های نرم‌افزاری جزو مواردی است که باید سامانه مذکور حتما به آنها توجه کند و مورد بررسی قرار دهد. یک سری سناریوهای از قبل شناخته‌شده تقلب و سواستفاده در خدمات بانکداری الکترونیکی و از ابزارهای بانکداری و پرداخت الکترونیکی نیز وجود دارد که پرداختن به آنها و همینطور بررسی موقعیت مکانی و نشانی‌های پروتکل اینترنتی (IP) توسط این سامانه، امری بدیهی است.
اخیرا هم گزارشی در راه پرداخت منتشر کردیم مبنی بر ضرورت استفاده از سامانه‌های تشخیص تقلب و انواع سامانه‌هایی که در کشور وجود دارد و توسط بانک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در آن گزارش علاوه بر معرفی شیوه‌های تشخیص تقلب توسط این سامانه‌ها به معرفی محصولات شرکت‌های فعال این حوزه در کشور نیز پرداختیم.
باتوجه به ویژگی‌های این سامانه‌ها که توسط مدیران مربوطه عنوان شد، به نظر می‌رسد سامانه‌های کشف تقلب موجود ویژگی‌های مدنظر بانک مرکزی را دارا هستند و باتوجه به اینکه از فناوری هوش مصنوعی در این سامانه‌ها بهره گرفته شده، نتایج بسیار خوبی برای بانک‌ها به همراه خواهد داشت.
