چرا ایران به اندازه ترکیه در گیم موفق نیست؟

ترکیه کشوری هم مرز ایران، با اختلاف زمانی کمتر از دوساعت، مردمانی هم آیین، فرهنگی مشابه و جمعیت و جغرافیایی یکسان است اما این روزها با نگاهی به آمار و ارقام صنعت گیم هر دو کشور شاهد اختلافی چشمگیر و پیشرفت این صنعت در کشور ترکیه هستیم. بررسی دلایل این اختلاف می تواند از ابعاد مختلف و متعددی از جمله سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و… صورت گیرد که ما در اینجا تنها از جنبه های مرتبط به صنعت گیم آن را بررسی خواهیم کرد تا مشخص شود چه عواملی باعث شده تا ترکیه در عرصه پر رقابت بازی های ویدئویی گوی سبقت را از ما برباید. آسیب شناسی و دلایل عقب ماندگی صنعت گیم در ایران با وجود استعدادهای فراوان در مجال این گزارش نیست اما توجه و الگو برداری صحیح از کشورهای پیشرو در این صنعت با انطباق بر واقعیات موجود همراه با قدمهای موثر می تواند راهگشا برای کاهش این فاصله باشد.

جمعیت ترکیه

طبق آخرین اخبار منتشر شده توسط آژانس Gaming In Turkey و تا پایان سال ۲۰۱۹ جمعیت ترکیه ۸۳.۱۵۴.۹۹۷ نفر بوده است و از این جمعیت نسبت کاربران اینترنت ۷۵ درصد و نسبت دارندگان تلفن همراه ۹۸ درصد است که ۷۵ درصد این کاربران گوشی هوشمند دارند. این آمار اولیه تفاوت بسیار اندکی با ایران دارد به طوری که جمعیت ایران ۸۳ میلیون و نسبت کاربران اینترنت ۶۰ درصد و دارندگان تلفن همراه ۹۱ درصد و ۶۹ درصد این کاربران گوشی هوشمند دارند. از این قرابت آماری که بگذریم در مورد تعداد کاربران بازی هم بین ایران و ترکیه شباهت های فراوانی وجود دارد. هردو بیشتر از ۳۰ میلیون گیمر دارند که در رده های سنی مختلف به بازی مشغول هستند اما در نهایت درآمد ترکیه از بازی های ویدئویی ۸۲۶ میلیون دلار و درامد ایران از مجموع هزینه کرد بازیکنان ایرانی برای سخت افزار و نرم افزار بازی‌های دیجیتال طبق آخرین پیمایش بنیاد ملی بازی های رایانه ای در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۷۰میلیون دلار (۴۳۰۰ میلیارد تومان) است. این ارقام واقعا علامت سوال بزرگی ایجاد می کند که علت این اختلاف از کجاست ؟ و اصولا چرا ترکیه در گیم از ایران موفق تر است؟

موقعیت استراتژیک

ترکیه به لحاظ موقعیت جغرافیایی خوبی که دارد نسبت به همسایگان خود توانسته است وضعیت اقتصادی مطلوبی داشته باشد چرا که به دلیل قرارگیری مابین آسیا و اروپا، ارتباطات تجاری مناسبی برقرار نموده وظرفیتهای بسیاری برای داد و ستد در این کشور ایجاد شده تا شهروندان آن بتوانند درامدهای ارزی داشته باشند. برخلاف ایران که درآمد وابسته به نفت دارد و تمامی صادرات، واردات، تولیدات داخلی و همه چیز به دلیل این وابستگی و تحریم ها تحت تاثیر قرار گرفته و رنگ باخته است، ترکیه کشوری با تجارت آزاد است و صنعت و تولیدات داخلی حرف اول را می زند و به همین دلیل عمده هزینه های این کشور از طریق تولیدات ناخالص داخلی تامین می شود.

بازار بازی‌های ویدیویی

یکی از صنایعی که می توان با مفروضات فوق بین دو کشور مبنای مقایسه قرار بگیرد، صنعت گیم و بازیهای ویدئویی است. صنعت بازیهای ویدئویی دارای طبقه بندی های مختلف بلحاظ پلتفرم و دستگاه مورد استفاده اعم از کامپیوترهای خانگی و تبلت و گوشیهای موبایل و کنسول می باشد. ترکیه تمرکز ویژه ای به صنعت گیم داشته است و از تمامی جهات در حال تقویت بخشهای مرتبط با گیم می باشد.
در ترکیه، بازی یک تجارت بزرگ است و همانطور که در بالا اشاره شد این صنعت در حال رسیدن به درآمد متوسط سالانه یک میلیارد دلار است که بیش از نیمی از آن توسط بازی های موبایل تولید می شود. همچنین بیش از ۲۷۸۴ ناشر ترک از مجموع ۱۷۲۷۰۳ ناشر بازی در فروشگاه گوگل پلی وجود دارد و استودیوهای بازی های موبایل ترکیه توسط بزرگترین پابلیشرهای ترک به ترتیب Good Job Games ، Soner Kara، Fast Free Games، Ruby Game Studio، Zuuks Games، Serkan Özyılmaz، Peak، Sir Studios، Silevel Gamesو Tiramisu با موفقیت بیش از ۳۰ میلیون گیمر داخلی و صدها میلیون نفر دیگر را در خارج از کشور تجربه کرده اند.
در واقع به طور کلی ۲ درصد از همه ناشران بازی در گوگل پلی را ناشران ترک تشکیل داده اند. بیش از ۸۳۸۴ بازی از ناشران ترک در Google Play از ۴۴۲،۸۹۱ بازی وجود دارد. و ۲ درصد از کل بازی های گوگل پلی توسط ناشران ترک منتشر شده است که این بازی ها موفق به اخذ میانگین امتیاز ۳.۹۴ از ۵ ستاره شده اند. و از میانگین کلی بازی های موبایل که ۳.۷۷ است، بهتر می باشد. این بازی ها در مجموعk 758.13 دانلود داشته اند.
روشهای درامدزایی در این بازی ها شامل ۳% از طریق پریمیوم، ۸۷% تبلیغات و ۲۸ درصد از طریق پرداخت درون برنامه ای است که آمار جهانی به ترتیب ۵%، ۷۳% و ۲۱% است.

 

موضوع گیم در ترکیه به قدری مهم است که فدراسیون ورزش های الکترونیک (TESFED) زیر نظر وزارت ورزش و جوانان، متولی اصلی سیاستگذاری و هدایت و توسعه صنعت بازیهای ویدئویی محسوب می شود که سیاست اصلی آن توجه جدی به گیم و توسعه و تقویت راههای درامدزایی آن است.
در ایران نیز انجمن ورزشهای الکترونیک (IReSA) زیر نظر فدراسیون ورزشهای همگانی وزارت ورزش و جوانان وجود دارد. علاوه بر آن بنیاد ملی بازیهای رایانه ای زیر نظر وزارت ارشاد اسلامی نیز بعنوان متولی این صنعت توانسته است قدمهای موثری در حمایت و سیاستگذاری تجمیع و انتشار گزارشات مرتبط با این صنعت بردارد اما به نظر می رسد علی رغم این حمایتها هنوز اکوسیستم گیم ایران به بلوغ لازم نرسیده است. در توانمندی متخصصان داخلی برای ساخت و توسعه بازی در ایران شکی نیست اما با توجه به تجربیات موجود در زمینه های انتشار بازی های ویدئویی، مسائلی فراتر وجود دارد که نیاز به تحلیل عمیق آن می باشد.

اهمیت آموزش و فرهنگ

توجه به ابعاد مختلف توسعه صنعت از جمله موارد فوق در کنار توسعه منابع انسانی متخصص در حوزه تولید گیم و بازیهای ویدئویی باعث رشد چشمگیر این صنعت در کشور ترکیه شده است. دوره های مهارت پروری و آموزشهای کاربردی و آکادمیک در دانشگاههای بزرگ ترکیه در دستور کار دولت ترکیه بوده و می‌باشد بنحوی که فدراسیون بازیهای ویدئویی یک پروتکل همکاری با وزارت آموزش ملی آن کشور امضا کرده است که گام مهمی برای توسعه بازیهای ویدئویی در ترکیه و جهت گیری مناسب نسل جوان است
در فرهنگ کشور ما تمرکز بر روی تحصیلات آکادمیک دانشجویان و دانش آموزان در بین خانواده ها مهم تر است و اغلب خانواده ها معتقدند بازی کردن به درس فرزندانشان لطمه می زند. حتی کمتر خانواده ای وجود دارد که دوست داشته باشد فرزندش گیم بازی کند و یا یک روز به دنبال رویای خود یعنی بازیسازی برود. این عدم علاقه خانواده ها به گیم در کنار مشکلات اقتصادی قشر کم درآمد باعث شده تا تمایلی هم به پرداختهای درون بازی نداشته باشند و به فرزندانشان اجازه خرید با مبالغ بالا نمی دهند. از طرفی به دلیل اینکه در ایران مسئله کپی رایت اهمیت زیادی ندارد و اکثرا افراد عادت کرده اند تا بیشتر موسیقی ها، فیلم ها، کتابها و نرم افزارها را رایگان دانلود و استفاده کنند، خرید کردن درون برنامه محدود به گیمرهای حرفه ای تر است. به گفته توسعه دهندگان مشکلات ساختار پرداختی به وسیله رمز دوم پویا و عدم استفاده از کرییر بیلینگ یا پرداخت اپراتوری نیز مزید بر علت شده تا درامدهای حاصل از گیم هنوز به اندازه موردانتظار نرسد.
تهیه و تولید بازیها برای دستگاه های با قدرت و کیفیت بالا توسط بازیسازان میتواند در زمره یکی دیگر از مشکلات قرار گیرد. با توجه به اینکه این دستگاهها اعم از گوشی، موبایل یا کامیپوترها بسیار گران بوده و در دسترس بخش کمی از جامعه که اغلب ساکن پایتخت می باشند قرار گرفته است، اگر خروجی بازی بر روی هر دستگاهی با هر کیفیت و سرعت اینترنتی قابل انطباق باشد می تواند کاربران زیادی از اکثر شهرستان های کشور جذب کند.
در ترکیه چیزی که مشهود است این است که خیلی گیم بازی می کنند! به طوری که طبق گزارش آژانس GIT در سال ۲۰۱۹ بازی کردن در ترکیه چهارمین فعالیت پرتکرار بعد از برنامه های پیام رسان، تماشای ویدئو و پیگیری اخبار، بین کاربران گوشی های هوشمند است و به اذعان بازیکنان ترکی حدود ۴۹ درصد از آنها حداقل یکبار در روز بازی می کنند و منجر به ایجاد درامد ۸۳۰ میلیون دلاری ترکیه از بازار گیم شده اند.

اهمیت به جذب سرمایه گذاران

رشد اقتصادی کشور ترکیه که این کشور را در زمره ۲۰ اقتصاد برتر جهان آورده است از یک سمت و همچنین تسهیلاتی که دولت ترکیه برای جذب سرمایه گذاران خارجی در نظر گرفته شده است از سمت دیگر سبب شده که ما شاهد روزافزون سرمایه گذاری در این کشور باشیم.
از دیگر عوامل موفقیت بازار بازی های موبایلی در ترکیه حضور شرکت های بزرگ بازی سازی و انتشار در این کشور است. برای مثال فروش شرکت بازی های موبایل پیک ترکیه به کمپانی زینگای امریکا با ارزشی معادل ۱.۸ میلیارد دلار به عنوان اولین یونیکورن ترکیه، دستاورد بسیار بزرگی بود به طوری که بزرگترین فروش تاریخ ترکیه لقب گرفته است. همین امر باعث شده تا جریان تازه ای در بین سایر استارتاپ ها نیز شکل بگیرد و همگی تمام تلاش خود را به کاربرند تا تجربه ای مشابه را دوباره رقم بزنند.
با سیاستی که ترکیه در زمینه جذب سرمایه گذار در صنعت گیم پیش گرفته است از سال ۲۰۱۵ به بعد حدود ۲.۴ میلیارد دلار سرمایه از سرمایه گذاران Tencent Holdings ، Netmarble Corp. و Zynga Inc. جلب کرده اند و بازی های آنها صدها میلیون دانلود داشته اند. ، این تنها یکی از چند نقطه روشن در اقتصاد است که تحت تأثیر جذب سرمایه های خارجی قرار دارد.

به نقل از بلومبرگ ، Ozgur Karayalcin ، معاون رئیس انجمن توسعه دهندگان بازی ترکیه مستقر در آنکارا ، گفت: ” هزینه‌های پایین تر و توانایی شرکت های ترک برای تولید یک بازی، آزمایش آن و در دسترس قرار گرفتن آن برای دانلود در عرض چند هفته از دیگر برگ برنده های آنها محسوب می شود.”

برخی حقایق در مورد بازیهای ویدئویی eSports در ترکیه

• در ترکیه مسابقات بازی های ویدئویی تحت عنوان ESports بصورت سالانه در رخدادهای زیر و تحت مدیریت فدراسیون برگزار می شود.

رویکرد به eSports و بازی آنلاین هیچ فرقی در ترکیه ندارد. ترکیه در مقایسه با کشورهای اتحادیه اروپا جوان ترین جمعیت را دارد و نیمی از جمعیت زیر ۳۲ سال است. این آمار و همچنین آمار مربوط به افزایش eSports در ترکیه، این کشور را برای سرمایه گذاری های eSports بسیار جذاب می کند.

• ترکیه ۱۸مین کشور در بازار بازی های ویدئویی در سطح جهانی از نظر درآمد است.
• وزارت جوانان و ورزش مجوز هایی را برای متخصصان eSports ارائه می دهد. در حال حاضر ۱۰۱۴ مجوزبصورت حرفه ای برای eSports وجود دارد.
• کل درآمد حاصل از بازی های دیجیتال در سال ۲۰۱۸ تقریباً ۸۵۳ میلیون دلار آمریکا بوده است.
• بیش از ۱۴۰۰۰ تیم غیرحرفه ای eSports وجود دارد.
• در سال ۲۰۱۶ تیم Counter Strike ترکیه عنوان قهرمان جهان را به دست آورد.
• در سال ۲۰۱۸ فدراسیون ESports ترکیه در بدنه وزارت جوانان و ورزش تأسیس شد.
• وودافون حامی مالی لیگ قهرمانی اسطوره ها LOL در ترکیه است. وودافون پیش بینی می کند که در پنج سال آینده ۳۰ میلیون لیر (تقریباً ۵٬۲۰۸٬۰۰۰ دلار آمریکا) در eSports ترکیه سرمایه گذاری کند.
• بشیکتاش ای اسپورتس، یک تیم مرتبط با باشگاه فوتبال بشیکتاش، اولین تیم حرفه ای eSports است که توسط یک باشگاه ورزشی حرفه ای در جهان تأسیس شده است. فنرباغچه، گالاتاسرای و بشیکتاش هر سه از بزرگترین باشگاه های ورزشی ترکیه، دارای تیم های eSports هستند.
• در سه ماهه اول سال ۲۰۱۹ در مجموع ۶۰ بازیکن ترکیه در مسابقات eSports در سراسر جهان ۱۰۷ هزار دلار آمریکا را به دست آوردند.

دقت و توجه در برخی شاخصها نشاندهنده فاصله قابل توجه و عقب ماندگی صنعت بازیهای ویدئویی و از زاویه مثبت آن نشاندهنده پتانسیل رشد این صنعت در کشور ایران است که توجه مسئولان و سیاستگذاران دولتی و سرمایه گذاران بخش خصوصی و دولتی را بصورت توامان طلب می نماید. وجود عوامل مختلف برای رشد صنعت گیم در ترکیه مانند سیاستگذاری های کلان کشوری برروی این صنعت و تمرکز و اهمیت بسیار به آموزش در زمینه بازی سازی در مدارس و به ویژه در دانشگاههای معتبر ترکیه و اقتصاد آزاد این کشور که منجر به جذب سرمایه گذاران مختلف و حضور پررنگ ناشران و کمپانی های بزرگ بازی سازی و بسیاری عوامل دیگر دست به دست هم داده اند تا ترکیه که در همسایگی ایران واقع شده است رشدی این چنین فزاینده در تجارت پرسود بازی داشته و درآمد صادراتی کشور ترکیه از محل توزیع و انتشار بازیهای ویدئویی در سال ۲۰۱۹ بالغ بر یک میلیارد دلار باشد و این در حالی است که موفقیتهای استودیوهای گیم ایرانی در عرصه جهانی معدود و اندک بوده است. توجه به این نکته نیز ضروری است ایران به لحاظ زیر ساختهای ارتباطی نظیر نفوذ اینترنت و گوشیهای هوشمند و شبکه های اجتماعی دارای پتانسیل نسبتا بالایی است و این شاخصها نمی توانند دلایل عدم پیشرفت صنعت گیم در ایران باشند.

ممکن است سایه شوم تحریم بر صعنت گیم ایران باعث شود تا این حجم از توجه و اهمیت به صنعت گیم در ترکیه با ایران قابل مقایسه نباشد اما نباید منکر عوامل و محدودیتهای داخلی هم شد. از طرفی توسعه دهندگان ایرانی کمتر به سراغ ایجاد نسخه های خلاقانه از گیم می روند که نه تنها در داخل بلکه قابل عرضه در فروشگاههای بین المللی هم باشد و ذهن آنها کاملا متمرکز بر بازار داخلی بوده و اکثر بازیسازان با بررسی گیم های موفق دنیا و برای داشتن خیالی آسوده و تضمین شده از درامدزایی نسبت به تولید نسخه های کپی صرفا برای بازار داخل اقدام می کنند که جایی برای عرضه در بازار بین الملل ندارند. آموزش پایه ای و عمیق مباحث بازی سازی متناسب با استانداردهای روز دنیا و همچنین آشناسازی بازیسازان با روش های درامدزایی و حمایت مالی و معنوی آنها در سفارشی سازی محصولات برای عرصه های داخلی و بین المللی با حضور قویتر سرمایه گذاران و ناشران میتواند کمک بسیاری در این زمینه نماید. این آموزشها میتواند با ایجاد رشته های دانشگاهی در بستر دانشگاهها و دوره های تکمیلی برای افزایش مهارتها باشد که نیاز به یک عزم ملی دارد. شرکت مبین وان کیش(سهامی عام) به عنوان یک ناشر و شتابدهنده تخصصی گیم در حوزه داخل و بین الملل و به عنوان کارگزار صادراتی معاونت علمی در این حوزه سعی نموده تا با در کنار بازیسازان و اکوسیستم گیم ایران این چتر حمایت اقتصادی و دانش فنی خود را ایجاد نماید. پس از مشارکت در نشر بازی های موفق پسرخوانده و پرسیتی در منطقه منا و سفارشی سازی و انتشار بسیاری بازی های دیگر حتی از توجه به تولیدات مختص بازار داخل نیز غافل نشده و برای نشر داخلی بازی های منتخب نیز اقدامات لازم را انجام داده است. از جمله این اقدامات ایجاد کنسرسیوم سرمایه گذاری تولید گیم و محتوا با بودجه ای بالغ بر ۱۰۰ میلیارد تومان و ایجاد یک شتابدهنده انتشار گیم است که علاوه بر حمایت مالی، امکاناتی در قالب سرمایه هوشمند همانند فضای کار اشتراکی، مشاوره، منتورینگ، سرور، دیتاسنتر و دانش فنی و حقوقی و مالی را در اختیار تیم های بازی سازی قرار می دهد و این خود بارقه های امید را برای بهبود اوضاع صنعت گیم ایجاد نموده است.

توجه و نشانه گیری استودیو های گیم ایران به بازارهای بین المللی همواره توصیه دپارتمان گیم شرکت مبین وان کیش به بازیسازان کشور بوده و شرکت مبین وان کیش میتواند حامی و سرمایه گذار محصولات با کیفیت ایرانی برای انتشار آنها در بازار بین الملل باشد.

در خاتمه لازم به ذکر است در شرایطی که بررسی موانع و مشکلات بازیسازان و حمایت و تسهیل تولیدات با استانداردهای بین المللی یکی از انتظارات استودیوهای گیم ایرانی از سازمانهای ذیربط مثل بنیاد ملی بازیهای رایانه ای است اخیرا شاهد گلایه های این بازیسازان از محدودیتهای اعمال شده بنیاد ملی بازی های رایانه ای برای صادر کردن پروانه انتشار هستیم که این خود دلسردی و نا امیدی بیشتری برای توسعه دهندگان به دنبال داشته است که امید است با توجه به شعار امسال که مانع زدایی و پشتیبانی از تولید را تاکید می کند حمایت بیشتری از بازی سازان صورت بگیرد تا به ایجاد درآمد در این اکوسیستم کمک نماییم.